Beter Leren Toezien. De rol van Raden van Toezicht bij het toezien op patiënt- en cliëntveiligheid.
Door verschillende bestuurlijke debacles in zorginstellingen is een toenemende maatschappelijke druk ontstaan op toezichthouders om meer expliciet toezicht te houden op kwaliteit en veiligheid. Vanuit zowel inspectie, overheid, maatschappelijke raden als de beroepsvereniging wordt in toenemende mate het appel gedaan op Raden van Toezicht om zicht en invloed te hebben op kwaliteit van zorg en meer specifiek op patiëntveiligheid. Tegelijkertijd worstelen veel Raden van Toezicht met het concreet en betekenisvol invullen van deze rol.
Doel
De NVTZ en het CBO starten daarom het onderzoek ‘Beter Leren Toezien’. Dit onderzoek richt zich op het exploreren en expliciteren van de rol van Raden van Toezicht bij het toezien op veiligheid.
Het doel is om door action research bij 12 Raden van Toezicht in de cure en care (ziekenhuizen en gehandicaptenzorg als pilotsectoren) een richtsnoer te ontwikkelen die Raden van Toezicht in de toekomst helpt om hun rol ten opzichte van patiëntveiligheid gedegen en secuur in te vullen. Daarvoor worden 2 beleidscycli gevolgd.
Producten
Auteur: M. Buiting
Auteur: E. van der Schrieck-De Loos, M.Zwier, H. den Uijl
Verslagen
Eindverslag
Veiligheid in de zorg heeft niet alleen te maken met de professionaliteit van de dokter of de verpleegkundige, maar ook met de organisatie van zorg, wie waar verantwoordelijk voor is, en hoe dit wordt nageleefd en gecontroleerd. Dit wordt governance genoemd. De Raad van Bestuur van een zorgorganisatie is eindverantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid van de zorg. Er staat echter nog iemand 'boven' het bestuur, en dat is de Raad van Toezicht. Zij zijn de werkgever van het bestuur, houden toezicht op de besturing van de organisatie, en op de rol die het bestuur daarin speelt. Zij hebben geen eindverantwoordelijkheid zoals het bestuur, maar hebben wel de verantwoordelijkheid toezicht te houden op de eindverantwoordelijkheid van de bestuurder, en of dit naar behoren gebeurt.
De laatste jaren wordt steeds vaker de vraag gesteld bij een veiligheidscalamiteit waar de Raad van Toezicht was. Ook zien we in de praktijk van het toezicht dat toezichthouders steeds intensiever toezicht zijn gaan houden op kwaliteit en veiligheid, terwijl traditioneel zij zich vooral bezig hielden met financiën en algemene bestuurszaken.
De vraag die wij in dit onderzoek stelden, en die we hebben ontwikkeld samen met deelnemende Raden van Toezicht, is wat nu een goede rol en handelingsrepertoire is voor het interne toezicht om een bijdrage te leveren aan de veiligheid van zorg.
Na een moeizame acquisitie van met name raden van toezicht van ziekenhuizen, zijn er nu 15 deelnemende raden van toezicht in dit actieonderzoek. 10 daarvan zijn uit de gehandicaptenzorg, en 5 daarvan uit ziekenhuizensector.
De deelnemende raden van toezicht zijn aan het experimenteren met werkvormen om meer/beter zicht te krijgen op patiënt/cliëntveiligheid in hun instelling. Sommige raden van toezicht zijn ook aan het verkennen hoe ze meer invloed uit kunnen oefenen op het beleid omtrent patiënt/cliëntveiligheid. Dit laatste is ook een dilemma, omdat een toezichthouder enerzijds van zich mag laten horen, maar anderzijds geen executieve verantwoordelijkheden heeft. Hier wordt flink mee gestoeid.
Sommige raden van toezicht beginnen door een commissie Kwaliteit & Veiligheid te installeren (als ze die nog niet hadden). Uit onderzoek weten we dat meer aandacht in de boardroom voor kwaliteit correleert met een hogere kwaliteit in de zorginstelling. Zo'n commissie kan daar - los van de inhoud - aan bijdragen.
Veel raden van toezicht proberen via verschillende interventies meer gevoel te krijgen bij de organisatie van kwaliteit en veiligheid door mee te lopen met professionals, werkbezoeken te organiseren en het contact met de cliëntenraden te verstevigen. Een veelgehoord dilemma is hoe de tijdsinvestering van de raad van toezicht zich verhoud tot de opbrengst, en hoe het gedetailleerd ingaan op veiligheidsthema's zich verhoudt tot het houden van een zekere afstand.
Verder blijkt het niet eenvoudig om, gezien de afstandelijke positie van de raad van toezicht, een helder onderscheid te maken tussen het algemene kwaliteitsbeleid en het meer specifieke patiënt-/cliëntveiligheidsbeleid. Zeker als raden van toezicht in een beginfase zitten van het toezicht op kwaliteit is dit een onderscheid die ver gaat.
We zullen daarom ook een fasemodel maken voor het toezicht op patiëntveiligheid, waarbij verschillende soorten interventies passen bij verschillende fasen waarin een raad van toezicht zich bevindt.