Buurtkracht: samen naar een gezonde en leefbare buurt
Gezondheid is een groot goed voor iedereen. Maar wist u dat veel mensen in achterstandswijken een grote achterstand in gezondheid hebben? Gezondheid is ongelijk verdeeld. Dat heeft voor een groot deel te maken met de sociaal-economische status (SES) van bepaalde groepen.
Met het project ‘Buurtkracht: samen naar een gezonde en leefbare buurt’ wil Valkenburg aan de Geul samen met professionals en bewoners aan een gezond leven werken. Valkenburg aan de Geul wil bijvoorbeeld overgewicht tegengaan en sport en beweging bevorderen. Belangrijk in de aanpak is dat bewoners zoveel mogelijk zelf het voortouw nemen.
Verslagen
Eindverslag
De doelstelling van het project Buurtkracht is het realiseren van een werkwijze die zelfsturing vanuit de kernen (de vraag) verbindt met het integraal werken aan gezondheidsbevordering (het aanbod) van de gemeente en GGD. Buurtkracht (gezondheid) is gekoppeld aan zelfsturing dat sinds 2009 door de gemeente Valkenburg aan de Geul is geïntroduceerd. Bij zelfsturing krijgen burgers meer verantwoordelijkheden om de leefbaarheid in hun kern te vergroten omdat ervan uit wordt gegaan dat zij zelf het beste weten wat goed is voor hun kern. Dat geldt ook voor het thema gezondheid. De gemeente is door zelfsturing niet meer leidend in het aankaarten en oplossen van zaken (positief of negatief) die zich in de kernen afspelen, maar faciliterend. Er wordt verwacht van burgers dat zij zelf aankomen met ideeën en oplossingen en zoveel mogelijk proberen deze eerst zelf op te lossen voordat de gemeente om hulp wordt gevraagd. Echter, wanneer de gemeente om ondersteuning wordt gevraagd is het de bedoeling dat deze door middel van samenwerking tussen de verschillende beleidssectoren tot een passend aanbod komt. Dit wordt ook wel ‘integraal werken’ genoemd. Om integraal te werken binnen de gemeente heeft het management in 2012 een reorganisatie doorgevoerd, waarbij beleidsmedewerkers vanuit verschillende sectoren niet meer in verschillende afdelingen werken, maar in één afdeling ‘Wonen en Leven’. Deze nieuwe organisatiestructuur sloot goed aan bij het project Buurtkracht omdat deze manier van samenwerken tussen verschillende beleidsambtenaren het integraal werken structureel faciliteerde. Binnen de afdeling ‘Wonen en Leven’ worden de vragen van burgers beantwoord door kernambtenaren. Deze zijn inhoudelijk aanspreekpunt voor één specifieke kern. Zij coördineren het interne proces t als er meerdere ambtenaren bij de vraag uit de kern betrokken moeten worden. Alle kernambtenaren (en overige beleidsambtenaren) komen periodiek (elke 6 weken) samen in het platform kernambtenaren om te bespreken hoe specifieke situaties die zich in de kernen afspelen kunnen worden aangepakt; hierdoor wordt de integraliteit van het beleidsproces bevorderd. Na een proefperiode waarin is gestart met 2 kernen en 2 kernambtenaren, heeft nu iedere kern zijn eigen kernambtenaar. Er is rekening gehouden met de beleidsterreinen die een kernambtenaar nu al in zijn portefeuille heeft, zodat het werk als kernambtenaar als het ware valt onder de eigen beleidsterreinen van de kernambtenaar. Binnen elke kern vinden kernoverleggen plaats welke zijn verenigd in de werkgroep ‘Leefbaarheid’. Een afvaardiging van de Wmo-raad maakt ook deel uit van deze werkgroep omdat leefbaarheid een belangrijk thema is binnen de WMO. Op deze manier werkt een kernoverleg ook aan de sociale component in zijn kern. Dit is een gevolg van de studieavonden die in opdracht van de Wmo-raad zijn gehouden voor de leden van de kernoverleggen en de Wmo-raad zelf.
Alle kernoverleggen (7 stuks) zijn bezocht waarbij het project Buurtkracht is toegelicht. Van alle kernen is door de GGD ZL een buurtscan gemaakt over de gezondheidsaspecten. De gegevens voor deze buurtscan heeft de GGD ZL gehaald uit de gezondheidsmonitor van de GGD ZL, de cijfers vanuit het leefbaarheidsonderzoek van de gemeente en interviews met sleutelfiguren. De kernen Broekhem en Sibbe hebben dankbaar gebruik gemaakt van de mogelijkheden die het project Buurtkracht hen bood. In beide kernen is er een werkgroep Buurtkracht in het leven geroepen, die onlosmakelijk is verbonden met het kernoverleg.
De overige kernen hebben gebruik gemaakt van Buurtkracht als het paste binnen de plannen van het kernoverleg. Daarnaast zijn er “gezonde” initiatieven ingediend door (individuele) burgers of organisaties die geen lid zijn van een kernoverleg. Deze initiatieven zijn wel met en in het desbetreffende kernoverleg besproken.
Na 4 jaar in het project Buurtkracht geparticipeerd te hebben ,mogen we stellen dat er diverse goede resultaten zijn geboekt. Buurtkracht h
De doelstelling van het project Buurtkracht is het realiseren van een werkwijze die zelfsturing vanuit de dorpskernen(de vraag)verbindt met het integraal werken aan gezondheidsbevordering(het aanbod. In de gemeente Valkenburg aan de Geul is in 2009 het proces van zelfsturing van burgers gestart, waarbij de 6 dorpskernen zelf meer verantwoordelijkheden hebben gekregen voor de kwaliteit van leven en hun leefomgeving. In de werkgroep Leefbaarheid, waar zelfsturing op de agenda staat, is in 2010 het project Buurtkracht geintroduceerd. In Buurtkracht wordt gezondheid namelijk gekoppeld aan zelfsturing en leefbaarheid. Burgers geven zelf aan welke aspecten van gezondheid zij belangrijk vinden in hun kern en worden hierbij gefaciliteerd door de gemeente.
Allereerst is een analyse gemaakt van (gezondheids)cijfers en de (gezondheids)situatie in deze kernen. Dit werd aangevuld met korte vragenlijsten en interviews met bewoners uit de kern. In Sibbe is vervolgens een werkgroep Buurtkracht aan de slag gegaan met de organisatie van een startmanifestatie voor de kern. Hier konden bewoners hun gezondheid testen en werden ze uitgedaagd mee te denken over het vervolg in hun kern. In Broekhem zijn te weinig vrijwilligers om te spreken van een werkgroep. Iedereen die wil meedoen aan Buurtkracht draagt in deze kern zijn of haar steentje bij. Maar desondanks is er ook in deze kern een startbijeenkomst georganiseerd om de inwoners te polsen over hun wensen en behoeften met betrekking tot hun leefomgeving. Op basis van de uitkomsten zijn enkele concrete activiteiten opgestart (zie paragraaf Resultaten). Ook in andere kernen zal op termijn worden gestart met Buurtkracht. De adviseur gezondheidsbevordering van de GGD ZL ondersteunt de kernen ten aanzien van het ontwikkelen en uitvoeren van concrete acties. Vanuit de inwoners van de desbetreffende kernen komen genoeg voorstellen om met gezondheidsactiviteiten te starten. Op dit moment wordt een training ontwikkeld voor bewoners uit de hele gemeente die al betrokken zijn bij Buurtkracht of die hierin willen participeren, waarin aspecten van zelfsturing, gezondheidsbevordering en enthousiasmeren van vrijwilligers op een ludieke manier centraal staat. De externe coördinator leefbaarheid en de adviseur gezondheidsbevordering van de GGD ZL leggen de verbinding tussen de kernen en de gemeente. Binnen de gemeente is een overlegstructuur Buurtkracht opgestart met de externe- en interne coördinator leefbaarheid, de adviseur gezondheidsbevordering van de GGD ZL en de ambtenaar volksgezondheid (tevens projectleider Buurtkracht). Hier wordt de stand van zaken in de kernen besproken en het integrale karakter van de wensen en behoefte die vanuit de kernen het gemeentehuis bereiken. Om vraaggericht te kunnen werken moeten interne processen bij de gemeente ook op elkaar zijn afgestemd. De interne coördinator leefbaarheid schuift op gezette tijden aan bij het Managementteam van de gemeente. Zij houdt de directeuren en hoofden op de hoogte van de voortgang van de implementatie van de methode van zelfsturing, zoomt in op de meest relevante vragen die vanuit de kernen aan de gemeente zijn gesteld, en geeft het integrale karakter aan van deze vragen voor zover relevant. Om de vragen vanuit de kernen op de juiste wijze op te pakken en af te handelen, wordt ook aandacht besteed aan trainingen voor ambtenaren, management en bestuur binnen de gemeente. In deze trainingen wordt samen geïnventariseerd wat nodig is om dit proces effectief vorm te geven en worden tools aangereikt om op een integrale wijze vragen vanuit de kernen af te handelen. De verkokerde organisatie binnen de gemeente was niet bevorderend voor het proces van zelfsturing en integraal samenwerken. Veel beter zou het zijn om alle beleidsmedewerkers op één afdeling samen te laten werken. Daarom is in 2010 besloten om de gemeentelijke organisatie "te kantelen" van een organisatie met schotten naar een organisatie waarbij alle beleidssectoren samen zijn gebracht. D