Can sex- and gender-specific gene expression and epigenetics explain sex-differences in disease prevalence and etiology?
Projectomschrijving
Producten
Auteur: Abdel Abdellaoui1,*, David Hugh-Jones2, Kathryn E. Kemper3, Yan Holtz3, Michel G. Nivard4, Laura Veul1, Loic Yengo3, Brendan P. Zietsch5, Timothy M. Frayling6, Naomi Wray3,7, Jian Yang3,7, Karin J.H. Verweij1, Peter M. Visscher3,7,*
Magazine: Nature Human Behaviou
Auteur: Andrew D. Grotzinger, Mijke Rhemtulla, Ronald de Vlaming, Stuart J. Ritchie, Travis T. Mallard, W. David Hill, Hill F. Ip, Riccardo E. Marioni, Andrew M. McIntosh, Ian J. Deary, Philipp D. Koellinger, K. Paige Harden, Michel G. Nivard & Elliot M. Tucker-Drob
Magazine: Nature Human Behaviou
Auteur: Akingbuwa, W. A., Hammerschlag, A. R., Bartels, M., Nivard, M. G., & Middeldorp, C. M.
Magazine: Molecular Psychiatry
Auteur: Brendan P. Zietsch, Morgan J. Sidari, Abdel Abdellaoui, Robert Maier, Niklas Långström, Shengru Guo, Gary W. Beecham, Eden R. Martin, Alan R. Sanders & Karin J. H. Verweij
Magazine: Nature Human Behaviou
Auteur: Ferwerda, B., Abdellaoui, A., Nieuwdorp, M., & Zwinderman, K.
Magazine: frontiers in genetics
Auteur: Allegrini, A. G., van Beijsterveldt, T., Boomsma, D. I., Rimfeld, K., Pingault, J. B., Plomin, R., Bartels, M.B., Nivard, M. G
Magazine: Journal of Child Psychology and Psychiatry
Auteur: de Wit, M. M., Begeer, S., Nivard, M. G., & van Bergen, E.
Magazine: Journal of Child Psychology and Psychiatry
Auteur: Perline A. Demange, Jouke Jan Hottenga, Abdel Abdellaoui, Espen Moen Eilertsen, Margherita Malanchini, Benjamin W. Domingue, Emma Armstrong-Carter, Eveline L. de Zeeuw, Kaili Rimfeld, Dorret I. Boomsma, Elsje van Bergen, Gerome Breen, Michel G. Nivard & Rosa Cheesman
Magazine: Nature Communications
Auteur: Baselmans, B. M. L., Jansen, R., Ip, H. F., van Dongen, J., Abdellaoui, A., van de Weijer, M. P., Bao, Y., Smart, M., Kumari, M., Willemsen, G., Hottenga, J.-J., Boomsma, D. I., de Geus, E. J. C., Nivard, M. G., & Bartels, M.
Magazine: Nature Genetics
Auteur: Travis T Mallard , Jeanne E Savage, Emma C Johnson , Yuye Huang, Alexis C Edwards , Jouke J Hottenga, Andrew D Grotzinger, Daniel E Gustavson, Mariela V Jennings , Andrey Anokhin , Danielle M Dick, Howard J Edenberg , John R Kramer, Dongbing Lai, Jacquelyn L Meyers , Ashwini K Pandey, Kathryn Paige Harden, Michel G Nivard , Eco J C de Geus , Dorret I Boomsma , Arpana Agrawal , Lea K Davis , Toni-Kim Clarke , Abraham A Palmer, Sandra Sanchez-Roige
Magazine: American Journal of Psychiatry
Auteur: Andrew D. Grotzinger, Travis T. Mallard, Wonuola A. Akingbuwa, Hill F. Ip, Mark J. Adams, Cathryn M. Lewis, Andrew M. McIntosh, Jakob Grove, Søren Dalsgaard, Klaus-Peter Lesch, Nora Strom, Sandra M. Meier, Manuel Mattheisen, Anders D. Børglum, Ole Mors, Gerome Breen, iPSYCH, Tourette Syndrome and Obsessive Compulsive Disorder Working Group of the Psychiatric Genetics Consortium, Bipolar Disorder Working Group of the Psychiatric Genetics Consortium, Major Depressive Disorder Working Group of th
Magazine: Nature Genetics
Auteur: Warrington, N. M., Hwang, L.-D., Nivard, M. G., & Evans, D. M.
Magazine: Nature Communications
Auteur: Liza van Eijk, Dajiang Zhu , Baptiste Couvy-Duchesne, Lachlan T Strike , Anthony J Lee , Narelle K Hansell , Paul M Thompson , Greig I de Zubicaray , Katie L McMahon , Margaret J Wright, Brendan P Zietsch
Magazine: Psychological Science
Auteur: Nicola Pirastu, Mattia Cordioli, Priyanka Nandakumar, Gianmarco Mignogna, Abdel Abdellaoui, Benjamin Hollis, Masahiro Kanai, Veera M. Rajagopal, Pietro Della Briotta Parolo, Nikolas Baya, Caitlin E. Carey, Juha Karjalainen, Thomas D. Als, Matthijs D. Van der Zee, Felix R. Day, Ken K. Ong, FinnGen Study, 23andMe Research Team, iPSYCH Consortium, Takayuki Morisaki, Eco de Geus, Rino Bellocco, Yukinori Okada, Anders D. Børglum, Peter Joshi, Adam Auton, David Hinds, Benjamin M. Neale, Raymond K. Wa
Magazine: Nature Genetics
Auteur: Ganna, A., Verweij, K. J. H., Nivard, M. G., Maier, R., Wedow, R., Busch, A. S., Abdellaoui, A., Guo, S., Sathirapongsasuti, J. F., Lichtenstein, P., Lundström, S., Långström, N., Auton, A., Harris, K. M., Beecham, G. W., Martin, E. R., Sanders, A. R., Perry, J. R. B., Neale, B. M. & Zietsch, B. P.
Magazine: Science
Auteur: Abdellaoui, A., Dolan, C. V., Verweij, K. J. H., & Nivard, M. G.
Magazine: Nature Genetics
Auteur: Karin J. H. Verweij & Abdel Abdellaoui
Magazine: Nature Human Behaviou
Auteur: Grotzinger, A. D., de la Fuente, J., Davies, G., Nivard, M. G., & Tucker-Drob, E. M.
Magazine: Nature Communications
Auteur: Jun Liu, Lies Lahousse, Michel G. Nivard, Mariska Bot, Lianmin Chen, Jan Bert van Klinken, Carisha S. Thesing, Marian Beekman, Erik Ben van den Akker, Roderick C. Slieker, Eveline Waterham, Carla J. H. van der Kallen, Irene de Boer, Ruifang Li-Gao, Dina Vojinovic, Najaf Amin, Djawad Radjabzadeh, Robert Kraaij, Louise J. M. Alferink, Sarwa Darwish Murad, André G. Uitterlinden, Gonneke Willemsen, Rene Pool, Yuri Milaneschi, Diana van Heemst, H. Eka D. Suchiman, Femke Rutters, Petra J. M. Elders,
Magazine: Nature Medicine
Verslagen
Eindverslag
Er zijn substantiële sekseverschillen gevonden in de prevalentie van psychiatrische stoornissen. Autisme, middelengebruik en ADHD komen meer voor bij mannen. Eetstoornissen, depressie en angst, daarentegen, komen meer voor bij vrouwen. Huidige instrumenten voor diagnose en praktijken voor preventie en behandeling zijn over het algemeen uniform en nemen niet in acht dat de etiologie, symptomatologie en verloop van stoornissen beïnvloed kan worden door biologische sekseverschillen of verschillende gendernormen. Met het huidige project bevorderen we het begrip van seksebias in psychiatrische stoornissen en middelengebruik. Om dit te bewerkstelligen gaan we bestaande grootschalige data opnieuw analyseren die nog niet eerder systematisch geanalyseerd zijn om sekseverschillen te onderzoeken. Deze data omvatten informatie over epidemiologie, genetica, epigenetica en genexpressie. In de eerste twee jaar van het project hebben we de analyses aangepakt met de grootste datasets die de meeste tijd zouden kosten om resultaten te genereren. Dit heeft betrekking op de volgende onderdelen van het project:
We zijn begonnen met het identificeren van genetische oorzaken van sekseverschillen in psychiatrische stoornissen. Uit eerder onderzoek is bekend dat de erfelijkheid van psychiatrische stoornissen varieert van 40% tot 80%, wat impliceert dat genen een belangrijke rol spelen in de etiologie. Eerdere bevindingen over genetische verschillen in de etiologie van psychiatrische stoornissen tussen mannen en vrouwen zijn gemengd (bijv. het is onduidelijk of dezelfde sets van genen bijdragen aan kwetsbaarheid voor stoornissen bij mannen en vrouwen). We gebruiken grote bestaande datasets met genoom-brede genetische data en klinische data om vast te stellen of effecten van genen op kwetsbaarheid voor stoornissen verschillen tussen mannen en vrouwen door de tussen-sekse genetische correlatie te berekenen. De betreffende dataset (UK Biobank) meet duizenden uitkomstmaten en verzamelt genetisch materiaal bij 500.000 participanten (±60% vrouw). Voor de psychiatrische- en middelengebruik-kenmerken waarvan we een genetische correlatie vinden tussen mannen en vrouwen die lager is dan 1.0 (d.w.z. bewijs voor sekseverschillen in de genetische etiologie van stoornissen), gebruiken we de resultaten van de sekse-gestratificeerde genoom-brede associatie analyses om genen te identificeren die onderliggend zijn aan kwetsbaarheid in één sekse maar minder bij de andere sekse. Zo stellen we systematisch vast voor alle bekende genetische effecten op psychiatrische kenmerken of er bewijs is voor sekseverschillen.
Om de biologie van (erfelijke) sekseverschillen te onderzoeken gebruiken we grote bestaande datasets en geavanceerde methoden om sekse- en gender-specifieke verschillen te identificeren in genexpressie en epigenetische mechanismes in het brein, om deze vervolgens in verband te brengen met sekseverschillen in psychiatrische stoornissen. Genexpressie verwijst naar transcriptie en biologische beschikbaarheid in een weefsel van een bepaald gen. Epigenetische regulatie omvat biomechanische modificaties van DNA strengen (al blijft de sequentie gelijk) die kunnen veranderen na de geboorte door invloeden van biologie en de omgeving. Zowel genexpressie als epigenetica kunnen beïnvloed worden door biologische sekseverschillen, maar kunnen ook veroorzaakt worden door effecten van gender normen (bijv. gender verschillen in gebruik van alcohol of tabak). De resultaten van dit subproject leveren essentiële inzichten op in de biologische mechanismes van sekseverschillen in het brein. Gevonden verschillen in het brein van mannen en vrouwen kunnen in verband gebracht worden met (psychiatrische) stoornis etiologie en verschaffen belangrijke genetische en biologische mikpunten voor volgend onderzoek naar functie en translatie. Onze resultaten zullen bijdragen aan het begrip van oorzaken en manifestatie van sekseverschillen in genexpressie en regulatie in het brein, specifiek voor g