Comorbidity and Aging with HIV
Behandelplannen voor co-morbiditeiten
Sinds de introductie van combinatie antiretrovirale therapie (cART) zijn de morbiditeit en de mortaliteit ten gevolge van HIV sterk afgenomen en daarmee de levensverwachting toegenomen. Eén van de grootste medische successen van deze tijd. Maar het roept ook nieuwe problemen op. Meerdere studies tonen bij HIV-positieve patiënten vergeleken met HIV-negatieve leeftijdsgenoten een verhoogde incidentie van cardiovasculaire ziekten, diabetes mellitus, nierziekten, leverziekten, osteoporose, kwaadaardige tumoren en mogelijk ook chronisch longlijden en cognitieve achteruitgang. Dit kan wijzen op een versnelde veroudering bij HIV-positieve patiënten. Het AMC voert in samenwerking met GGD Amsterdam en Stichting HIV Monitoring een studie uit naar de co-morbiditeiten en de risicofactoren hiervoor in HIV-geïnfecteerde patiënten.
Doelstelling
Zicht hebben op de prevalentie van een breed scala aan co-morbiditeiten en de risicofactoren voor deze co-morbiditeiten bij HIV-geïnfecteerde patiënten. Voor de geïdentificeerde co-morbiditeiten en de daaraan gekoppelde risicofactoren worden geïndividualiseerde behandelplannen en preventiestrategieën ontwikkeld.
Producten
Auteur: Adel, Tameem, Cohen, Taco, Caan, Matthan, Welling, Max
Magazine: Neuroimage Clinical
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28289601
Auteur: Mw. K.W. Kooij, namens het AGEhIV-cohortstudieteam
Magazine: HIV AIDS Nieuwsbulletin
Auteur: Su, Tanja, Schouten, Judith, Geurtsen, Gert J., Wit, Ferdinand W., Stolte, Ineke G., Prins, Maria, Portegies, Peter, Caan, Matthan W.A., Reiss, Peter, Majoie, Charles B., Schmand, Ben A.
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25587908
Auteur: Demirkaya, Nazli, Wit, Ferdinand W. N. M., van Den Berg, Thomas J. T. P., Kooij, Katherine W., Prins, Maria, Schlingemann, Reinier O., Abramoff, Michael D., Reiss, Peter, Verbraak, Frank D.
Magazine: Investigative Ophthalmological & Visual Sciences
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27018841
Auteur: Su, Tanja, Wit, Ferdinand W.N.M., Caan, Matthan W.A., Schouten, Judith, Prins, Maria, Geurtsen, Gert J., Cole, James H., Sharp, David J., Richard, Edo, Reneman, Liesbeth, Portegies, Peter, Reiss, Peter, Majoie, Charles B.
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27149087
Auteur: Möller, Lisanne M., Brands, Ronald, Sluiter, Judith K., Schouten, Judith, Wit, Ferdinand W., Reiss, Peter, Prins, Maria, Stolte, Ineke G.
Magazine: International Archives of Occupational and Environmental Health
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26747456
Auteur: Mw. R.A. van Zoest, dr. F.W. Wit, dr. B.J.H. van den Born, prof.dr. P. Reiss
Magazine: HIV AIDS Nieuwsbulletin
Auteur: Judith Schouten, Paola Cinque, Magnus Gisslen, Peter Reiss and Peter Portegies
Magazine: AIDS
Auteur: J.Schouten, I.G.Stolte, N.A. Kootstra, M.Prins, P.Reiss
Magazine: HIV AIDS Nieuwsbulletin
Auteur: Eveline Verheij, Gregory D Kirk, Ferdinand W Wit, Rosan A van Zoest , Sebastiaan O Verboeket, Bregtje A Lemkes, Maarten F Schim van der Loeff, Peter Reiss, AGEhIV Cohort
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Auteur: Kooij, Katherine W., Schouten, Judith, Wit, Ferdinand W. N. M., van der Valk, Marc, Kootstra, Neeltje A., Stolte, Ineke G., van der Meer, Jan T. M., Prins, Maria, Grobbee, Diederick E., van den Born, Bert-Jan H., Reiss, Peter
Magazine: Journal of acquired immune deficiency syndromes
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27513572
Auteur: Su, Tanja, Caan, Matthan W.A., Wit, Ferdinand W.N.M., Schouten, Judith, Geurtsen, Gert J., Cole, James H., Sharp, David J., Vos, Frans M., Prins, Maria, Portegies, Peter, Reiss, Peter, Majoie, Charles B.
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26691551
Auteur: Jonathan Underwood, Davide De Francesco, James H Cole, Matthan W A Caan, Rosan A van Zoest, Ben A Schmand, David J Sharp, Caroline A Sabin, Peter Reiss, Alan Winston, COmorBidity in Relation to AIDS (COBRA) Collaboration and the Pharmacokinetic and clinical Observations in PePle over fiftY (POPPY) Study Group
Magazine: Open Forum Infectious Diseases
Auteur: Cole, James H, Caan, Matthan W A, Underwood, Jonathan, De Francesco, Davide, van Zoest, Rosan A, Wit, Ferdinand W N M, Mutsaerts, Henk J M M, Leech, Rob, Geurtsen, Gert J, Portegies, Peter, Majoie, Charles B L M, Schim van der Loeff, Maarten F, Sabin, Caroline A, Reiss, Peter, Winston, Alan, Sharp, David J
Magazine: Clinical Infectious Diseases
Auteur: dr. K.W. Kooij, dr. J. Schouten
Magazine: Tijdschrift voor Infectieziekten
Auteur: Underwood, Jonathan, Cole, James H., Caan, Matthan, De Francesco, Davide, Leech, Robert, van Zoest, Rosan A., Su, Tanja, Geurtsen, Gert J., Schmand, Ben A., Portegies, Peter, Prins, Maria, Wit, Ferdinand W. N. M., Sabin, Caroline A., Majoie, Charles, Reiss, Peter, Winston, Alan, Sharp, David J.
Magazine: Clinical Infectious Diseases
Auteur: Verboeket SO, Wit FW, Kirk GD, Drummond MB, van Steenwijk RP, van Zoest RA, Nellen JF, van der Loeff MFS, Reiss P; AGEhIV study group.
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30418599/
Auteur: Su, Tanja, Mutsaerts, Henri J.M.M., Caan, Matthan W.A., Wit, Ferdinand W.N.M., Schouten, Judith, Geurtsen, Gert J., Sharp, David J., Prins, Maria, Richard, Edo, Portegies, Peter, Reiss, Peter, Majoie, Charles B.
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28121708
Auteur: Schouten, Judith, Su, Tanja, Wit, Ferdinand W., Kootstra, Neeltje A., Caan, Matthan W.A., Geurtsen, Gert J., Schmand, Ben A., Stolte, Ineke G., Prins, Maria, Majoie, Charles B., Portegies, Peter, Reiss, Peter
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26752277
Auteur: Kooij, Katherine W., Vogt, Liffert, Wit, Ferdinand W. N. M., van der Valk, Marc, van Zoest, Rosan A., Goorhuis, Abraham, Prins, Maria, Post, Frank A., Reiss, Peter
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Auteur: Kooij, Katherine W., Wit, Ferdinand W.N.M., Schouten, Judith, van der Valk, Marc, Godfried, Mieke H., Stolte, Ineke G., Prins, Maria, Falutz, Julian, Reiss, Peter
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26684821
Auteur: J. Schouten, C.L. Gorter de Vries, B. Jaeger, P. Reiss en P. Portegies
Magazine: Tijdschrift voor Neurologie en Neurochirurgie
Auteur: Sebastiaan O Verboeket, Ferdinand W Wit , Eveline Verheij, Rosan A van Zoest, Neeltje A Kootstra, Marc van der Valk, Jan M Prins, Maarten F Schim van der Loeff, Peter Reiss
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Auteur: Langebeek, Nienke, Kooij, Katherine W., Wit, Ferdinand W., Stolte, Ineke G., Sprangers, Mirjam A.G., Reiss, Peter, Nieuwkerk, Pythia T.
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28574965
Auteur: Dijkstra, Maartje, van Lunsen, Rik H.W., Kooij, Katherine W., Davidovich, Udi, van Zoest, Rosan A., Wit, Ferdinand W.M.N., Prins, Maria, Reiss, Peter, Schim van der Loeff, Maarten F.
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29746318
Auteur: Kooij, K. W., Wit, F. W. N. M., Bisschop, P. H., Schouten, J., Stolte, I. G., Prins, M., van der Valk, M., Prins, J. M., van Eck-Smit, B. L. F., Lips, P., Reiss, P.
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Auteur: De Francesco, Davide, Wit, Ferdinand W., Bürkle, Alexander, Oehlke, Sebastian, Kootstra, Neeltje A., Winston, Alan, Franceschi, Claudio, Garagnani, Paolo, Pirazzini, Chiara, Libert, Claude, Grune, Tilman, Weber, Daniela, Jansen, Eugène H.J.M., Sabin, Caroline A., Reiss, Peter
Magazine: AIDS
Auteur: van Zoest, Rosan A, van der Valk, Marc, Wit, Ferdinand W, Vaartjes, Ilonca, Kooij, Katherine W, Hovius, Joppe W, Prins, Maria, Reiss, Peter
Magazine: European Journal of Preventive Cardiology
Auteur: Davide De Francesco Davide De Francesco, Jae-phil Choi, Jun Yong Choi, Rosan A. van Zoest, Jonathan Underwood, Judith Schouten, Nam Su Ku, Woo Joo Kim, Peter Reiss, Caroline A. Sabin and Alan Winston on behalf of the ComorBidity in Relation to AIDS (COBRA) Collaboration and the Korean NeuroAIDS Project
Magazine: International Journal of STD and AIDS
Auteur: Jiménez, Viviana Cobos, Wit, Ferdinand W. N. M., Joerink, Maaike, Maurer, Irma, Harskamp, Agnes M., Schouten, Judith, Prins, Maria, van Leeuwen, Ester M. M., Booiman, Thijs, Deeks, Steven G., Reiss, Peter, Kootstra, Neeltje A.
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27073222
Auteur: Eveline Verheij, Ferdinand W Wit, Sebastiaan O Verboeket, Maarten F Schim van der Loeff, Jeannine F Nellen, Peter Reiss, Gregory D Kirk
Magazine: Journal of acquired immune deficiency syndromes
Auteur: Cole, James H., Underwood, Jonathan, Caan, Matthan W.A., De Francesco, Davide, van Zoest, Rosan A., Leech, Robert, Wit, Ferdinand W.N.M., Portegies, Peter, Geurtsen, Gert J., Schmand, Ben A., Schim van der Loeff, Maarten F., Franceschi, Claudio, Sabin, Caroline A., Majoie, Charles B.L.M., Winston, Alan, Reiss, Peter, Sharp, David J.
Magazine: Neurology
Auteur: Booiman, Thijs, Wit, Ferdinand W., Maurer, Irma, De Francesco, Davide, Sabin, Caroline A., Harskamp, Agnes M., Prins, Maria, Garagnani, Paolo, Pirazzini, Chiara, Franceschi, Claudio, Fuchs, Dietmar, Gisslén, Magnus, Winston, Alan, Reiss, Peter, Kootstra, Neeltje A., Comorbidity in Relation to AIDS (COBRA) Collaboration.
Magazine: Open Forum Infectious Diseases
Auteur: Chhabra, Srishti, Underwood, Jonathan, Cole, James H., Caan, Matthan, Waldman, Adam, Reiss, Peter, Sabin, Caroline A., Sharp, David J., Winston, Alan
Magazine: AIDS
Auteur: van Zoest, Rosan A, Underwood, Jonathan, De Francesco, Davide, Sabin, Caroline A, Cole, James H, Wit, Ferdinand W, Caan, Matthan W A, Kootstra, Neeltje A, Fuchs, Dietmar, Zetterberg, Henrik, Majoie, Charles B L M, Portegies, Peter, Winston, Alan, Sharp, David J, Gisslén, Magnus, Reiss, Peter, Reiss, P, Winston, A, Wit, F W, Prins, M, Schim van der Loeff, M F, Schouten, J, Schmand, B, Geurtsen, G J, Sharp, D J, Caan, M W A, Majoie, C, Villaudy, J, Berkhout, B, Kootstra, N A, Gisslén, M, Pastern
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Auteur: van Zoest, Rosan A., Wit, Ferdinand W., Kooij, Katherine W., van der Valk, Marc, Schouten, Judith, Kootstra, Neeltje A., Wiersinga, W. Joost, Prins, Maria, van den Born, Bert-Jan H., Reiss, Peter
Magazine: Clinical Infectious Diseases
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27143668
Auteur: De Francesco, Davide, Verboeket, Sebastiaan O, Underwood, Jonathan, Bagkeris, Emmanouil, Wit, Ferdinand W, Mallon, Patrick W G, Winston, Alan, Reiss, Peter, Sabin, Caroline A, Babalis, Daphne, Boffito, Marta, Burgess, Laura, Mallon, Paddy, Post, Frank, Sabin, Caroline A, Sachikonye, Memory, Winston, Alan, Anderson, Jane, Asboe, David, Boffito, Marta, Garvey, Lucy, Mallon, Paddy, Post, Frank, Pozniak, Anton, Sabin, Caroline A, Sachikonye, Memory, Vera, Jaime, Williams, Ian, Winston, Alan, Clarke,
Magazine: Open Forum Infectious Diseases
Auteur: Alexander O. Pasternak, Jelmer Vroom, View ORCID ProfileNeeltje A. Kootstra, Ferdinand W.N.M. Wit, Marijn de Bruin, Davide De Francesco, Margreet Bakker, Caroline A Sabin, Alan Winston, Jan M. Prins, Peter Reiss, Ben Berkhout
Magazine: eLife
Auteur: De Francesco, Davide, Wit, Ferdinand W., Cole, James H., Kootstra, Neeltje A., Winston, Alan, Sabin, Caroline A., Underwood, Jonathan, van Zoest, Rosan A., Schouten, Judith, Kooij, Katherine W., Prins, Maria, Guaraldi, Giovanni, Caan, Matthan W. A., Burger, David, Franceschi, Claudio, Libert, Claude, Bürkle, Alexander, Reiss, Peter
Magazine: PloS One
Auteur: I. Vujkovic-Cvijin, O. Sortino, E. Verheij, J. Sklar, F. W. Wit, N. A. Kootstra, B. Sellers, J. M. Brenchley, J. Ananworanich, M. Schim van der Loeff, Y. Belkaid, P. Reiss & I. Sereti
Magazine: Nature Communications
Auteur: Kooij, Katherine W., Wit, Ferdinand W.N.M., van Zoest, Rosan A., Schouten, Judith, Kootstra, Neeltje A., van Vugt, Michèle, Prins, Maria, Reiss, Peter, van der Valk, Marc
Magazine: AIDS
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27088320
Auteur: Kooij, Katherine W., Wit, Ferdinand W.N.M., Booiman, Thijs, van der Valk, Marc, Schim van der Loeff, Maarten F., Kootstra, Neeltje A., Reiss, Peter
Magazine: Journal of Infectious Diseases
Auteur: Schouten, J., Wit, F. W., Stolte, I. G., Kootstra, N. A., van der Valk, M., Geerlings, S. E., Prins, M., Reiss, P., Reiss, P., Wit, F. W. N. M., van der Valk, M., Schouten, J., Kooij, K. W., van Zoest, R. A., Elsenga, B. C., Prins, M., Stolte, I. G., Martens, M., Moll, S., Berkel, J., Moller, L., Visser, G. R., Welling, C., Zaheri, S., Hillebregt, M. M. J., Gras, L. A. J., Ruijs, Y. M. C., Benschop, D. P., Reiss, P., Kootstra, N. A., Harskamp-Holwerda, A. M., Maurer, I., Mangas Ruiz, M. M., Giri
Magazine: Clinical Infectious Diseases
Verslagen
Eindverslag
Onze resultaten tot nu toe laten zien dat de ziektelast ten gevolge aandoeningen van welke bekend is dat ze vaker vóórkomen bij toenemende leeftijd, en met name van hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, en chronisch nierlijden duidelijk en significant verhoogd is bij mensen met HIV, ondanks adequate onderdrukking van de infectie met HIV-remmers. Hoewel factoren als hogere leeftijd en het roken van sigaretten hierbij een belangrijke rol spelen, dragen daarnaast het hebben van HIV, een gestoorde afweer en duur van gebruik van HIV-remmers mede bij aan dit verhoogde risico. Verdere bewerking van de gegevens in de groep met HIV zijn nodig om te proberen de respectievelijke bijdragen van het langer onbehandeld laten van HIV, een verminderde afweer en het gebruik van HIV-remmers verder te ontrafelen.
Het opsporen en adequaat behandelen van risicofactoren voor hart- en vaatziekten, waaronder verhoogde bloeddruk, verminderde nierfunctie en verhoogd cholesterol, moeten heden ten dage onderdeel vormen van de zorg voor mensen met HIV. Ook moet aandacht besteed worden aan leefstijladviezen om te stoppen met roken en te zorgen voor een optimaal gewicht en voldoende lichaamsbeweging. Of vroeger opsporen en behandelen van HIV voordat er een verminderde afweer is opgetreden het risico verder kan verminderen wordt momenteel onderzocht. Allen tezamen moeten dergelijke maatregelen ervoor zorgen dat mensen met HIV gezond oud kunnen worden, een goede kwaliteit van leven ervaren, kunnen blijven deelnemen aan het arbeidsproces en daardoor ook economisch aan de maatschappij kunnen blijven bijdragen.
Het verder in de tijd volgen van onze studiedeelnemers zal bepalend zijn om te beoordelen in welke mate co-morbiditeit bij mensen met HIV die adequaat HIV-remmers gebruiken, niet alleen meer maar ook versneld en derhalve op jongere leeftijd vóórkomt dan bij mensen zonder HIV.
Het herhaald in de tijd meten van nieuwe mogelijke verouderingsmaten zal hopelijk inzicht geven in hoeverre verouderingsporcessen vermeerderd en/of versneld zijn en wellicht daardoor bijdragen aan de hogere last aan co-morbiditeit. Het voortzetten van dit onderzoek in de context van HIV kan daarmee model staan voor het bestuderen van de wijze waarop chronische ontsteking, veroudering en het toegenomen risico op ouderdomsziekten met elkaar samenhangen. Daarmee kan dit onderzoek ook belangrijk inzicht verschaffen voor soortgelijke processen bij andere chronische ontstekingsaandoeningen zoals bijvoorbeeld chronisch reuma en chronische ontstekingsziekten van de darm.
Binnen het project "Comorbidity and Aging with HIV" wordt een groep mensen van 45 jaar en ouder met HIV vergeleken met een groep zonder HIV voor wat betreft het vóórkomen van een breed scala aan aandoeningen die doorgaans in toenemende mate optreden bij de ouder wordende mens, zoals hart-en vaatziekten, suikerziekte,botontkalking,geheugen-en concentratiestoornissen, depressie e.d. Er bestaan namelijk aanwijzingen dat dergelijke aandoeningen in de context van een HIV infectie vaker en mogelijk ook op relatief jongere leeftijd optreden, ook als rekening wordt gehouden met bekende risicofactoren voor dergelijke aandoeningen.
Deze zogenaamde prospectieve observationele cohortstudie staat inmiddels bekend als de "AgehIV Cohort Study" en probeert het inzicht te vergroten in welke mate dit het geval is en met name ook binnen de groep HIV patienten van wie de HIV infectie met combinatietherapie langdurig is onderdrukt. Ook worden van deelnemers lichaamsmonsters verzameld en bewaard voor toekomstig translationeel onderzoek waarmee inzicht kan worden verkregen in de mechanismen welke aan de mogelijk versnelde veroudering bij HIV ten grondslag kan liggen.