Costs and effects of two modes for disease management of chronic obstructive pulmonary disease (COPD) in general practice. A randomized controlled trial comparing regular nurse practitioner review and self-management education.

Doel van dit experiment was het vergelijken van de kosten en de effecten van een geïntegreerd zelfmanagement programma voor patiënten met COPD met periodieke monitoring door de praktijkondersteuner en gebruikelijke zorg in de huisartsenpraktijk. Tussen juni 2004 en november 2006 nodigden 15 huisartsenpraktijken uit de omgeving Nijmegen patiënten verdacht voor COPD uit voor een screening. Patiënten kwamen in aanmerking voor deelname aan het experiment bij: 1. Leeftijd ≥ 35 jaar; 2. FEV1/FVC < 0.7 en een FEV1 ≥ 30 % van voorspeld na luchtwegverwijding. Patiënten mochten niet deelnemen bij: 1. FEV1 < 30 % van voorspeld na luchtwegverwijding; 2. ernstige andere aandoeningen met een verminderde levensverwachting; 3. niet in staat om te communiceren in de Nederlandse taal; 4. bezwaren tegen een van de zorginterventies. Alle patiënten in de zelfmanagementgroep volgden het COPD-specifieke zelfmanagementprogramma ‘Living Well with COPD’ dat werd aangeboden door getrainde praktijkondersteuners. De inhoud van dit programma staat beschreven op de website ‘www.livingwellwithcopd.com’ (password: copd). Wij vertaalden het programma naar het Nederlands en pasten het aan de Nederlandse huisartsensetting aan. De inhoud van de periodieke monitoringgroep was gebaseerd op de adviezen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en alle patiënten werden uitgenodigd voor vaste afspraken bij de praktijkondersteuner. De gebruikelijke zorggroep weerspiegelde de zorg zoals die in 2005 door de meeste huisartsenpraktijken in Nederland werd geboden: zorg op initiatief van de patiënt zelf. Alle patiënten werden gedurende twee jaar gevolgd. Gedurende de studie werden bij alle patiënten de volgende uitkomsten gemeten: ziekte-specifieke kwaliteit van leven, exacerbatiefrequentie en longfunctie. De economische evaluatie werd verricht vanuit maatschappelijk perspectief en omvatte zowel directe als indirecte kosten. Wij lootten 180 patiënten met COPD over de drie studiegroepen. Na twee jaar rondden 148 patiënten het experiment af. De meeste patiënten vielen gedurende de studie uit in de zelfmanagementgroep (23.4%), maar redenen voor uitval verschilden niet tussen de drie studiegroepen. Patiënten waren over het algemeen ouder dan 60 jaar en de meerderheid was man. Ongeveer een derde van de patiënten rookte en de meeste patiënten hadden een matige tot matig-ernstige luchtwegobstructie. De meeste patiënten waren slechts in geringe mate beperkt door hun benauwdheid, de gemeten kwaliteit van leven was relatief hoog en de exacerbatiefrequentie in de 24 maanden voorafgaand aan de studie was lager dan 1 per jaar. De resultaten van deze studie toonden geen klinisch relevante effecten van of grote verschillen tussen zelfmanagement, periodieke monitoring en gebruikelijke zorg op de kwaliteit van leven of longfunctie. De frequentie van exacerbatiecontacten was hoger in de zelfmanagement- en periodieke monitoringgroep in vergelijking met gebruikelijke zorg. Ook meldden meer patiënten in de zelfmanagementgroep exacerbaties bij hun huisarts in vergelijking tot de andere twee vormen van zorg. De kosten in het eerste jaar van de studie waren vergelijkbaar tussen zelfmanagement en periodieke monitoring, maar in het tweede jaar van de studie waren ze in het voordeel van zelfmanagement. Hoewel deze studie verschillende beperkingen kent, denken wij dat zelfmanagement effectief kan zijn bij patiënten met COPD in de huisartsenpraktijk, mits het programma onderdeel uitmaakt van een professioneel zorgsysteem waarin een team van hulpverleners samenwerkt met de patiënt door middel van begeleiding en langdurig monitoren. We stellen voor dat toekomstige studies zich ook richten op subgroepen van patiënten met COPD om te onderzoeken welke patiënten het meeste baat hebben bij een zorgprogramma. Daarnaast zouden toekomstige studies ook uitkomsten moeten meten die gerelateerd zijn aan het proces van zelfmanagement, zoals self-efficacy en coping. De effecten van beide zorgint