Dubbele medicatiecontrole thuis en in het verpleeghuis: veilig van moeten naar mogen

Verpleegkundigen en verzorgenden in de VVT-sector (verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg) voeren dagelijks dubbele controles uit vóór het toedienen van medicatie. De handreiking ‘Veilige principes in de medicatieketen’ noemt sinds 2012 een dubbele medicatiecontrole als één van de mogelijkheden om het toedienen op een veilige manier te laten verlopen. Dit geldt voor medicatie waarbij een verkeerde dosis risicovol is. Meestal doet een collega deze tweede controle door mee te kijken. Soms gebeurt deze tweede controle op afstand.

Er is onvoldoende bewijs dat deze dubbele controle ernstige fouten voorkomt. Maar de controles kosten wel tijd en kunnen afleiden van zorg aan andere cliënten. Ouderenzorgorganisatie Carintreggeland heeft in 2021 de dubbele medicatiecontrole bij toediening afgeschaft: bij deze organisatie mag het wel, maar moet het niet. Deze organisatie meldt positieve resultaten. Meerdere zorgorganisaties willen de dubbele medicatiecontrole ook loslaten. Zij vragen zich af hoe ze de dubbele medicatiecontrole op een veilige manier kunnen loslaten."

Doel

De onderzoekers werken samen met vijf ouderenzorgorganisaties die een proef willen doen met het loslaten van de dubbele medicatiecontrole. Zij willen onderzoeken:

• hoe de dubbele medicatiecontrole momenteel in de praktijk wordt uitgevoerd;
• hoe de proefprojecten voor het loslaten van de dubbele controle verlopen; en
• wat de resultaten zijn van het loslaten van de dubbele controle, met name voor de veiligheid van cliënten en het effect op zorgmedewerkers.

Aanpak

Vijf ouderenzorgorganisaties werken mee. Elk met twee zorgteams: deels in het verpleeghuis en deels in de thuiszorg. Elk zorgteam doet een proefproject van twintig weken. De zorgteams werken, onder begeleiding van implementatiecoaches, in stappen aan het loslaten van de dubbele controle. De organisaties geven zelf invulling aan de verandering. 

De onderzoekers kijken vóór de de start van de proefprojecten hoe de dubbele controle wordt uitgevoerd: hoe vaak, hoeveel tijd het kost, wat zorgmedewerkers en cliënten ervan vinden, en hoe vaak medicatiefouten voorkomen. Tijdens de proefprojecten wordt onderzocht hoe de verandering verloopt. Daarna kijken de onderzoekers naar de resultaten van de nieuwe werkwijze: voor zorgmedewerkers en voor medicatiefouten.

Samenwerkingspartners

Het project is een samenwerking van vijf ouderenzorgorganisaties in Noord- en Oost-Nederland, implementatiecoaches en onderzoekers binnen het Universitair Netwerk Ouderenzorg UMCG (UNO-UMCG). Het projectteam bestaat uit vertegenwoordigers van de zorgorganisaties, cliëntvertegenwoordigers, een apotheker, implementatie-coaches en onderzoekers. Elke organisatie stelt daarnaast een interne projectgroep samen voor de proefprojecten.

(Verwachte) Resultaten

De eerste ouderenzorgorganisatie begint in het voorjaar van 2025 met de proefprojecten. Daarna volgen de andere vier organisaties tot de zomer van 2026.

De resultaten van het project worden vertaald in hulpmiddelen waarmee andere zorgorganisaties aan het werk kunnen. Er wordt bijvoorbeeld een openbare ‘toolbox’ ontwikkeld: een website waar zorgorganisaties informatie kunnen vinden over het loslaten van de dubbele medicatie controle. Op deze website kunnen zorgorganisaties de tijdlijn volgen en relevante voorbeelden vinden.

De opgedane kennis kan ook worden gebruikt voor de handreiking ‘Veilige principes in de medicatieketen’. Verder helpt het project om te leren van veranderprocessen in de zorg thuis en het verpleeghuis.

Het onderzoek start op 1 november 2024 en duurt vier jaar. Het streven is om begin 2025 te starten met de eerste deïmplementatie pilot.