Een(zorg)ethische analyse van de COVID-19 beleidskeuzes
Projectomschrijving
Hoe blijft overheidsbeleid zorgzaam voor iedereen, ook in crisissituaties? Het kabinet nam ingrijpende maatregelen om de coronapandemie in te dammen. Dat beleid had succes, maar er is ook kritiek. Kwetsbare groepen kregen het extra voor de kiezen, maar hadden nauwelijks inspraak. Beleidsafwegingen waren eenzijdig en beperkt ethisch onderbouwd. Tegelijk bleek hoe belangrijk goede zorg is voor een eerlijke en veerkrachtige samenleving.
Doel
Doel van dit project is het ontwikkelen van een zorgethisch beleidskader dat toekomstige crises op een meer inclusieve manier helpt opvangen. Het onderzoek verkent de impact van de maatregelen op vier groepen: mensen met een verstandelijke beperking, ouderen, mensen in de palliatieve fase en vluchtelingen. Ook verwanten, zorgverleners en beleidsmakers komen aan het woord.
Onderzoeksopzet
Naast het ontwikkelen van een zorgethisch beleidskader vormen een beleidsanalyse en de inzichten van belangenorganisaties onderdeel van dit project. Samen zijn dit de bouwstenen voor het nieuwe beleidskader, dat breed zal worden gedeeld. Methodiek: semi-gestructureerde interviews, focusgroepen, werkconferenties, discoursanalyse, normatieve analyse
Eerste resultaten
- Kwetsbaarheid, verantwoordelijkheid en noodzaak als sleutelbegrippen in overheidsdiscours
- Kwetsbaarheid wordt aan het begin van de crisis nauw opgevat als gerelateerd aan iemands fysieke gezondheidstoestand. De overheid verbreedt haar perspectief op kwetsbaarheid naarmate de crisis voortduurt.Noodzaak wordt vooropgezet als factor die de keuzeruimte van de overheid drastisch beperkt. Hoewel het noodzaak van het nemen van maatregelen duidelijk wordt belicht, wordt het nemen van specifieke maatregelen minder uitvoerig gerechtvaardigd in regeringsbrieven.
- Verantwoordelijkheid wordt neergezet als gedeeld tussen overheid, samenleving en verschillende groepen en instituten. Een scherpere verdeling van specifieke verantwoordelijkheden, waarbij de overheid haar politieke verantwoordelijkheid, duidelijker definieert en uitdraagt, is wenselijk.
Verslag bijeenkomst COVID-19 en Kwetsbare groepen op 10 februari 2021
Er is een grote groep burgers in het publieke domein die door hun kwetsbare positie hard wordt geraakt door de gevolgen van COVID-19. Wat zijn de behoeften van deze kwetsbare burgers? Tijdens de bijeenkomst op 10 februari 2021 lieten onderzoekers zien wat er speelt en wat we kunnen doen om knelpunten aan te pakken en in behoeften te voorzien. Bekijk het verslag van de bijeenkomst: Kwetsbare burgers tijdens de coronapandemie.
Uitvoerende partijen
Universiteit van Humanistiek, Dokters van de Wereld, Pharos, PZNL, Reliëf, Tao of Care
Meer informatie
Projectleidersbijeenkomst 10 februari 2021: COVID-19 en Kwetsbare groepen
Er is een grote groep burgers in het publieke domein die door hun kwetsbare positie hard wordt geraakt door de gevolgen van COVID-19. Wat zijn de behoeften van deze kwetsbare burgers? Tijdens de bijeenkomst op 10 februari 2021 lieten onderzoekers zien wat er speelt en wat we kunnen doen om knelpunten aan te pakken en in behoeften te voorzien. Bekijk het verslag van de bijeenkomst: Kwetsbare burgers tijdens de coronapandemie.
Producten
Auteur: Leget, Carlo
Magazine: zorgethiek.nu
Link: https://www.zorgethiek.nu/factsheet-corona-palliatieve-zorg/
Auteur: de Ruiter, Adrienne
Magazine: zorgethiek.nu
Link: https://www.zorgethiek.nu/humanitaire-overwegingen/
Auteur: Visser, Wout
Magazine: zorgethiek.nu
Link: https://tinyurl.com/3zp8syyu
Auteur: Dronkers, Pieter
Magazine: Sociale vraagstukken
Link: https://tinyurl.com/exefn7z
Auteur: Leget, Carlo
Magazine: zorgethiek.nu
Link: https://tinyurl.com/mry5sjdt
Auteur: de Ruiter, Adrienne
Magazine: zorgethiek.nu
Link: https://tinyurl.com/yc4dx8vu
Auteur: de Ruiter, Adrienne
Magazine: zorgethiek.nu
Link: https://tinyurl.com/2p844b76
Auteur: de Ruiter, Adrienne Dronkers, Pieter
Link: https://tinyurl.com/bdz5jyum
Auteur: Sara Dekking
Link: https://www.zorgethiek.nu/publicatie-factsheet-corona-zorg-voor-ouderen
Auteur: Leget, Carlo de Ruiter, Adrienne Dronkers, Pieter
Link: http://www.zorgethiek.nu/joan-tronto-zonder-rechtvaardige-samenleving-geen-goede-zorg
Auteur: Dekking, Sara
Link: https://wp.me/a5QG5B-4Cv
Auteur: de Ruiter, Adrienne
Link: https://www.youtube.com/watch?v=RvCCwwVmqFQ
Auteur: de Ruiter, Adrienne; Leget, Carlo; Dekking, Sara; Dronkers, Pieter
Link: https://www.uvh.nl/uvh.nl/up/ZkyojksKaB_UvH_2022_Bijzonder_kwetsbaar.pdf
Auteur: de Ruiter, Adrienne; Dronkers, Pieter; Leget, Carlo
Auteur: de Ruiter, Adrienne; Visser, Wout; Dekking, Sara; Leget, Carlo; Dronkers, Pieter
Link: https://www.uvh.nl/uvh.nl/up/ZehrrwqKyJ_UvH_2022_Onder_de_Radar.pdf
Auteur: de Ruiter, Adrienne; Dronkers, Pieter; Leget, Carlo
Auteur: de Ruiter, Adrienne; Dronkers, Pieter; Leget, Carlo
Auteur: de Ruiter, Adrienne Dekking, Sara Niemeijer, Alistair Leget, Carlo Dronkers, Pieter
Link: https://www.zorgethiek.nu/wp-content/uploads/2022/04/Beperkt-meedoen.pdf
Auteur: De Ruiter, A.
Verslagen
Eindverslag
Hoe kan beleid zorgzamer en inclusiever? Op basis van ervaringen uit de coronacrisis zijn dit de vijf belangrijkste uitgangspunten voor beleidsmakers:
Breng in kaart uit welke dimensies kwetsbaarheid bestaat. Kijk naar veiligheid, maar ook naar eenzaamheid en armoede. Voorkom dat bepaalde groepen vergeten worden en problemen zich opstapelen.
Wees eerlijk over hoe je de belangen van burgers afweegt. Ook als ingrijpen noodzakelijk is, is het belangrijk om transparant te zijn over waarom bepaalde keuzes gemaakt worden.
(Zorg)Verantwoordelijkheden dienen eerlijk verdeeld te worden. Mensen moeten de vrijheid en ondersteuning krijgen om, binnen de eigen mogelijkheden, hun verantwoordelijkheid zelf in te vullen.
Zingeving is essentieel om betekenis te geven aan (samen)leven. Waarborg dus, waar mogelijk, de toegang tot vrijwilligerswerk, dagbesteding en cultuur.
Werk aan vertrouwen door burgers te betrekken bij belangrijke besluiten en te handelen vanuit kernwaarden die maatschappelijk breed gedeeld worden.
De coronapandemie leidde tot ingrijpend crisisbeleid. Dit project houdt de morele logica achter de gemaakte beleidskeuzes kritisch tegen het licht aan de hand van de ervaringen van verschillende kwetsbare groepen.
In de eerste fase van het project (oktober 2020 – maart 2021) hebben we ons gericht op de analyse van de morele keuzes aan de basis van het COVID-19 crisisbeleid. Met het oog daarop hebben we de regeringsbrieven bestudeerd, die het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tijdens de eerste coronagolf aan de Tweede Kamer stuurde. In die documenten bleken kwetsbaarheid, verantwoordelijkheid en noodzakelijkheid de meest opvallende en sturende morele concepten.
Deze termen hebben we als uitgangspunt genomen voor de tweede fase van ons onderzoek (april-september 2021), dat gericht was op het doen van interviews met mensen die vaak als kwetsbaar worden gezien. Door middel van diepte-interviews bestudeerden we hoe thuiswonende ouderen, mensen met een (licht) verstandelijke beperking in zorginstellingen, mensen die te maken hebben met palliatieve zorg, en ongedocumenteerde migranten en statushouders zelf tegen kwetsbaarheid aankijken en hoe zij de pandemie en crisismaatregelen ervaren. Hierbij hebben we speciale aandacht voor wie zij verantwoordelijk houden voor het bieden van (goede) zorg, ook in een crisis, en welke behoeften en noden zij zelf als cruciaal ervaren. Om de impact van de coronacrisis op het zorgnetwerk rondom deze groepen in kaart te brengen, betrokken we bovendien naasten en zorgverleners bij het onderzoek door ook hen te interviewen.
In de derde fase van het project (september 2021-februari 2022) zullen we de interviews analyseren en onze bevindingen via verschillende ronde tafels bespreken met experts en beleidsmakers uit de betrokken zorgdomeinen. Dit doen we met het oog op het ontwikkelen van een breed gedragen ethisch beleidskader in de vierde, en laatste, fase (maart-september 2022). In gesprek met alle betrokkenen, inclusief landelijke beleidsmakers, werken we toe naar een ethisch kader waarin we de begrippen kwetsbaarheid, verantwoordelijkheid, en noodzakelijkheid op een nieuwe manier uitwerken, zodat (crisis)beleid in de toekomst zorgzamer zal zijn en bijdraagt aan de veerkracht van (kwetsbare) burgers.