Fysieke en farmacologische vrijheidsbeperkende interventies in het ziekenhuis: Ontwikkeling van een multidisciplinaire kwaliteitsstandaard

Probleemstelling: Vrijheidsbeperkende interventies (VBI’s), zoals fixatie, bedhekken of sederende medicatie, worden in Nederland onvoldoende doelmatig of gepersonaliseerd ingezet. Dit is vooral een groot probleem in het algemene ziekenhuis, waar VBI’s veel worden toegepast bij de sterk groeiende groep van kwetsbare oudere patiënten met complexe zorgvragen. De afgelopen jaren is hard gewerkt aan het verbeteren van de toepassing van vooral fysieke maar ook farmacologische VBI’s in het ziekenhuis, o.a. met een recente handreiking en kwaliteitsindicator voor VBI’s. Vanaf 2018 moet daarmee ieder ziekenhuis een protocol en registratie voor VBI’s hebben. Toch constateren de verenigingen van verpleegkundigen, medisch specialisten en patiënten onafhankelijk van elkaar een groot aantal cruciale implementatiefactoren die voor de Nederlandse ziekenhuizen nog nauwelijks in kaart zijn gebracht. Zo is onbekend of ziekenhuispersoneel zich voldoende bewust is van de verschillende VBI’s, of ze ook multidisciplinair worden toegepast, of men bekend is met een juiste toepassing van materiaal, of ervaringen van patiënten voldoende worden geëvalueerd en of de kennis van richtlijnen en evidentie voor VBI’s adequaat is. Dit maakt dat het inzetten van VBI’s sterk afhankelijk is van de lokale cultuur van een afdeling en/of ziekenhuis, met grote verschillen tussen ziekenhuizen. Doel: Het doel van deze aanvraag is om eerst een structureel overzicht te verkrijgen van de belangrijkste implementatiefactoren voor optimalisering van farmacologische en fysieke VBI’s in Nederlandse ziekenhuizen. Deze informatie zal vervolgens samen met de reeds beschikbare aanbevelingen en inzichten verwerkt worden in een multidisciplinaire kwaliteitsstandaard VBI’s in het ziekenhuis, vergelijkbaar met een wetenschappelijk richtlijn en een zorgstandaard met organisatorisch modules. In deze kwaliteitsstandaard zal beschreven staan wat in Nederland wordt verstaan onder goede zorg voor patiënten die te maken krijgen met vrijheidsbeperkingen in het ziekenhuis. Het uiteindelijke doel is om met deze standaard te komen tot een doelmatige en gepersonaliseerde toepassing van VBI’s in het ziekenhuis, met het streven om de inzet van VBI’s te minimaliseren. Methode: Het project heeft een looptijd van 24 maanden en zal bestaan uit drie in elkaar overlopende fases, de zogenaamde workpackages (WP). WP1 zal zich richten op probleemverkenning, WP2 op beschikbare evidence en good practices en in WP3 zal de kwaliteitsstandaard worden opgesteld. De eerste twee onderdelen bevatten naast kwalitatieve en kwantitatieve methoden ook een procesanalyse van de huidige toepassing van aanbevelingen en richtlijnen (implementatieonderzoek). In WP 1 zullen we eerst een probleemverkenning en procesanalyse doen waarbij we gebruik maken van zowel kwalitatieve methoden (interviews, dossieronderzoek) als kwantitatieve methoden (enquêtes, vragenlijsten). Daarnaast doen we in dit deel een procesanalyse. De resultaten zullen een overzicht geven van de huidige stand van zaken ten aanzien van aanbevelingen en richtlijntoepassing voor VBI’s, alsmede inzicht in de dagelijkse praktijk van de toepassing van VBI’s door professionals en de beleving van patiënten die te maken krijgen met VBI’s. In WP 2 doen we een literatuur review naar de beschikbare evidence van toepassing van farmacologische en fysieke vrijheidsbeperkingen. Daarnaast wordt een overzicht van alle good practices geëvalueerd op basis van vooraf opgestelde criteria. In WP 3 stellen we de kwaliteitsstandaard op met de leden van de projectgroep en met relevante aanvullende partners. Voor de inhoud van de uitgangsvragen maken we gebruik van bestaande kennis en van de verkregen nieuwe inzichten uit workpackages 1 en 2. De kwaliteitsstandaard zal vervolgens via de gebruikelijke route worden aangeboden aan het Zorginstituut en worden verspreid in de netwerken van de deelnemende partijen. De samenwerking met lokale en nationale initiatieven op het gebied van vrijheidsbeperkingen, het interdisciplinaire, transmurale karakter en de recente totstandkoming van de kwaliteitsindicator VBI voor de basisset kwaliteitsindicatoren 2018 van de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd maken dit project uiterst relevant en haalbaar.