IMPLEMENTING LIVELY LEGS Poliklinische en transmurale implementatie van het LIVELY LEGS programma voor leefstijlbegeleiding bij ulcus cruris patiënten
Producten
Auteur: van de Glind, Irene M, Heinen, Maud M, Evers, Andrea W, van Achterberg, Theo
Magazine: Journal of Clinical Nursing
Auteur: van de Glind, Irene M, Heinen, Maud M, Evers, Andrea W, Wensing, Michel, van Achterberg, Theo
Magazine: Implementation Science
Verslagen
Eindverslag
Lively Legs is een programma voor leefstijlbegeleiding bij patiënten met ulcus cruris. Uit eerder onderzoek blijkt dat het programma Lively Legs bijdraagt aan wondgenezing, preventie van nieuwe beenwonden en kwaliteit van leven bij deze patiënten. Daarom is het van belang dat het programma gebruikt wordt in de praktijk. Dit gaat echter niet vanzelf. Het doel van deze studie was het onderzoeken van verschillende mogelijkheden om het programma te implementeren en het ontwikkelen van een flexibel (transmuraal) implementatieplan.
Als eerste stap heeft er een inventarisatie plaats gevonden waarin belemmerende en bevorderende factoren voor implementatie in kaart zijn gebracht. Op basis van deze factoren zijn implementatiestrategieën geselecteerd en is een implementatieplan ontwikkeld. Dit plan is uitgevoerd en geëvalueerd in vijf verschillende regio’s in Nederland. In drie van de vijf regio’s is het programma redelijk tot goed geïmplementeerd. Echter, bij alle settings bleek implementatie van het programma niet eenvoudig. In de thuiszorg was het bereiken van voldoende (potentiële) patiënten het grootste knelpunt, evenals een goed overzicht te krijgen op het aantal patiënten met ulcus cruris. Met het oog op toekomstige implementatie en verspreiding van het programma concluderen wij dat Lively Legs bij voorkeur wordt geïmplementeerd op de polikliniek dermatologie, met name vanwege de hogere concentratie patiënten met ulcus cruris. Het bestaan of de ontwikkeling van ketenzorg voor deze patiëntengroep heeft duidelijke positieve consequenties voor het aantal patiënten dat het programma aangeboden krijgt in een regio. Hoewel de begeleiding in eerste instantie plaats zou moeten vinden op de polikliniek, zouden aandachtspunten op het gebied van leefstijl doorgegeven moeten worden aan de thuiszorg en de huisarts. Indien wenselijk kunnen gesprekken vervolgd worden in de thuiszorg, voorwaarde is dat een select aantal verpleegkundigen met aandachtsveld wondzorg in de thuiszorg getraind is.
Alle ulcus cruris patiënten zouden als onderdeel van de reguliere zorg een eerste gesprek moeten krijgen met een getrainde verpleegkundige waarin een leefstijlanamnese wordt afgenomen en patiënten geïnformeerd worden over het belang van een gezonde leefstijl. De verpleegkundige die het programma geeft, zou een regietaak moeten hebben, niet alleen in leefstijlbegeleiding maar bij voorkeur in het gehele (gestandaardiseerde) zorgproces voor ulcus cruris. Daarnaast moet deze verpleegkundige ervaring hebben met de doelgroep ulcus cruris én affiniteit hebben met het geven van leefstijlbegeleiding. Scholing (2,5 dag) is noodzakelijk om het programma te kunnen geven.
Vervolgonderzoek zou zich kunnen richten op het gebruik van het Lively Legs programma voor patiënten met chronisch veneuze insufficiëntie (met risico op ulcus cruris) in de eerste lijn. Tot slot vinden wij het waardevol, mede vanuit het oogpunt om het programma verder te verspreiden in Nederland, om in vervolgonderzoek indicatoren voor ulcus cruris zorg te ontwikkelen, als eerste stap naar een certificaat voor goede ulcus cruris zorg.
Lively Legs is een leefstijlprogramma dat speciaal ontwikkeld is voor patiënten met een ulcus cruris ('open been'). Deze patiënten worden in dit programma door een verpleegkundige begeleid bij het werken aan een gezonde leefstijl. Bij een gezonde leefstijl gaat het om voldoende beweging, waarbij vooral wandelen en het regelmatig doen van beenoefeningen gezond is voor de bloedcirculatie in de benen. Daarnaast gaat het om therapietrouw met compressietherapie. Ten slotte gaat het om onderwerpen als hygiëne van voeten en onderbenen, adequaat pijnmanagement, goed schoeisel, het goed afrollen van de voet, gezonde voeding, afvallen en stoppen met roken. In eerder onderzoek naar de effecten van het leefstijlprogramma werden positieve uitkomsten gevonden op bewegingsgedrag, beenoefeningen, reductie van het aantal wonddagen na genezing en kwaliteit van leven. Leefstijlbegeleiding vormt een veelbelovend onderdeel van de behandeling van ulcus cruris en zou onderdeel uit moeten maken van de reguliere zorg voor ulcus cruris patiënten. Dit project beoogt meer inzicht te krijgen hoe het programma in de praktijk ingevoerd kan worden. Daartoe wordt een implementatieplan voorbereid, ingevoerd en geëvalueerd.
Lively Legs wordt momenteel in Nijmegen, Doetinchem en Noord-Limburg aan patiënten met ulcus cruris aangeboden. In deze drie regio’s is het programma verschillend ingevoerd. In Nijmegen biedt de thuiszorg het programma Lively Legs aan. In Doetinchem wordt het programma op de polikliniek Dermatologie van het Slingeland Ziekenhuis ingevoerd. En in de regio Noord-Limburg vindt begeleiding plaats op de polikliniek dermatologie van VieCuri Medisch Centrum, bij cliënten thuis door Proteion Thuiszorg en De Zorggroep Noord-Limburg én op het Kenniscentrum Wondbehandeling in Venray. In totaal zijn er inmiddels 10 verpleegkundigen van 6 verschillende organisaties opgeleid om de begeleiding aan deze patiënten te kunnen geven. Een evaluatie van deze eerste implementatieronde vindt plaats in maart 2010, waarna het gebruikte plan eventueel aangepast zal worden en daarna gebruikt gaat worden in twee nieuwe regio’s. Het project zal eind 2010 een gestructureerd maar flexibel implementatieplan opleveren wat organisaties vervolgens zelf kunnen gaan gebruiken om Lively Legs in te voeren.