Integraal werken met de 'Jeugdspecialist in de Buurt'

Kinderen met problemen bij het opgroeien en/of ouders met problemen bij het opvoeden moeten in hun eigen omgeving hulp krijgen. In eerste instantie van een wijkteam, maar als de problemen ernstig zijn of specifieke deskundigheid vragen, is specialistische hulp nodig. In dit onderzoek is de werkwijze van het ‘Jeugdspecialist in de Buurt’-team in Amsterdam-Noord onderzocht. Het team bestaat uit specialisten met diverse expertises voor gezinnen met complexe problemen, verbonden aan specialistische jeugdhulporganisaties, die door het wijkteam 'erbij worden gehaald'.
Een van de doelen van het team was om het aantal verwijzingen naar specialistische jeugdhulp te verminderen. Dit doel is niet bereikt; het aantal gezinnen met specialistische jeugdhulp nam in de projectperiode (2020-2022) alleen maar toe. Daarvoor zijn waarschijnlijk twee redenen. Ten eerste bleek de positie van het team in het stadsdeel Noord minder centraal dan aanvankelijk gedacht; slechts 10% van het aantal gezinnen en jongeren dat specialistische hulp ontving kwam bij dit team, de andere 90% werd rechtstreeks bij de moederinstellingen aangemeld. Het team had dus maar beperkte invloed. Ten tweede was in de projectperiode de Covid-epidemie waarin, volgens diverse onderzoeken, de problemen van jongeren en gezinnen toenamen waardoor de behoefte aan specialistische hulp groter werd.
Ondanks dat dit doel niet kon worden bereikt, is veel geleerd over samenwerking tussen wijkteams, jeugdbescherming en specialistische jeugdhulp in de buurt, waarbij dit op langere termijn wellicht toch kan leiden tot vermindering van verwijzingen naar specialistische jeugdhulp. Bij het merendeel van de aanvragen van hulpverleners van het wijkteam bleek meedenken en/of meegaan naar het gezin voldoende. Ook werd een hulpverlener van het wijkteam wel gecoacht, een gelijkwaardige uitwisseling waarbij zowel de hulpverlener van het wijkteam als de specialist leerde. Met deze manier van werken (zonder verwijzing), kan er snel worden gehandeld, en escalaties in de gezinnen en verwijzingen naar specialistische jeugdhulp worden voorkomen. Bij 44% van de aanvragen leidde de consultaanvraag tot een gezamenlijk zorgtraject van de hulpverlener van het wijkteam met een of meer specialisten.
Gezinnen ervaarden teamwork van de hulpverleners die hen gelijktijdig hielpen en vonden het prettig om niet (ver) te reizen. Voor goede samenwerking bleek van belang: gedeelde verantwoordelijkheid, gedeelde visie, missie en leidende principes in de hulpverlening, korte lijnen met de moederorganisatie, een lerende houding van de professionals, en een stabiele en heldere beleidscontext. Aandachtspunten waren: het inschakelen van het informele netwerk van gezinnen en de sociale basisvoorzieningen in de wijk, toevoegen van ervaringsdeskundigheid aan het team, de samenwerking met jeugdbescherming en huisartsen. De resultaten van het onderzoek zijn verwerkt in diverse factsheets en de e-learning ‘Integrale specialistische jeugdhulp in de buurt’ (https://sa1574428343.z6.web.core.windows.net/integrale-specialistische-…)