Kansen en strategieen nieuwe toetreders in de zorg

Met subsidie van ZonMw heeft Panteia onderzoek gedaan naar nieuwe toetreders en de betaalbaarheid van de zorg. Dit onderzoek maakt onderdeel uit van het ZonMw programma Gezondheidszorgonderzoek.

NIEUWE TOETREDERS EN BETAALBAARHEID VAN DE ZORG
Het vertrekpunt van dit onderzoek is de vraag of het bieden van meer ruimte aan nieuwe toetreders (nieuwe zorgaanbieders met een nieuw businessmodel) een bijdrage kan leveren aan een betere betaalbaarheid van de zorg. Vanuit de marktwerkingstheorie is bekend dat toetreding bijdraagt aan de werking van markten, ondermeer resulterend in meer innovatie en lagere kosten. Ook al is de markt geen ‘gewone’ markt, ook in de zorgsector is dit mogelijk.
Nieuwe toetreders kunnen een belangrijke en waardevolle rol en functie in het zorgstelsel hebben. Nieuwe toetreders brengen dynamiek in de sector en voeren vernieuwingen in de kwaliteit en de efficiency van de zorg door. In theorie kunnen nieuwe toetreders via twee wegen een bijdrage leveren aan een betere betaalbaarheid van de zorg:
1. Zorgverzekeraars hebben de juiste prikkels en instrumenten voor doelmatige zorginkoop. Er vindt dan substitutie van minder efficiënt door nieuw en efficiënter aanbod plaats.
2.Bestaande aanbieders nemen de vernieuwingen van nieuwe toetreders over (‘uitstra-lingseffect’), waardoor de kosten van de zorg dalen. Wanneer zorgverzekeraars vervol-gens een lagere prijs met de aanbieders uitonderhandelen, heeft dit een positief effect op de betaalbaarheid van de zorg.
In dit onderzoek hebben we verkend in hoeverre nieuwe toetreders daadwerkelijk een bijdrage leveren aan een betere betaalbaarheid van de zorg.

UITSTRALINGSEFFECT NIEUWE TOETREDERS BEPERKT
Meer fundamentele veranderingen in de sector kosten veel tijd. In hoeverre is sprake van een ‘uitstralingseffect’ van de nieuwe toetreders op het bestaande aanbod?
In de praktijk zien we dat het uitstralingseffect van nieuwe toetreders vaak nog beperkt is. In de sector is soms sprake van weerstand tegen vernieuwingen, waardoor een nieuwe aanpak of werkwijze van nieuwe toetreders niet altijd wordt overgenomen, of zelfs wordt tegengewerkt.
Er zijn ook positievere geluiden te horen. Er is niet zozeer een uitstralingseffect van nieuwe toetreders op de gevestigde orde, maar wel op andere nieuwe toetreders: er komen meer nieuwe organisaties die hetzelfde gaan doen als de al wat oudere toetreders. Ook is er een effect op het prijsniveau: nieuwe toetreders bieden lagere prijzen, waardoor de zorgverzekeraars ook bij het bestaande aanbod lagere prijzen kunnen uitonderhandelen. Bovendien worden nieuwe toetreders door zorgverzekeraars ‘gebruikt’ om aan het bestaande aanbod te laten zien dat dingen anders kunnen.

SUBSTITUTIE VINDT BEPERKT PLAATS
Een andere manier waarop nieuwe toetreders effect kunnen hebben op de betaalbaarheid van de zorg is als er substitutie van minder efficiënt aanbod door nieuw en efficiënter aan-bod plaatsvindt. Substitutie vindt echter maar mondjesmaat plaats.
Nieuwe toetreders en zorgverzekeraars geven verschillende verklaringen voor het gebrek aan substitutie.
- Nieuwe toetreders wijzen er voornamelijk op dat zorgverzekeraars niet bereid zijn de bestaande infrastructuur te veel om te gooien en dat er niet voldoende prikkels zijn om doelmatig in te kopen.
- De meeste zorgverzekeraars stellen dat ze maar weinig nieuwe toetreders voorbij zien komen met een duidelijke toegevoegde waarde. Er is nog onvoldoende inzicht in de kwaliteit van het (bestaande en nieuwe) aanbod.
Het is dus niet zo dat bestaand aanbod verdwijnt en nieuw aanbod deze ruimte inneemt. Het bestaande aanbod behoudt dezelfde omzet of groeit. Gedeeltelijk kan dit verklaard worden door een stijgende zorgvraag. Er zijn ook verklaringen die gelegen zijn in de rol en het inkoopbeleid van de zorgverzekeraars:
- Sommige zorgverzekeraars erkennen dat de zorgverzekeraars zich nog onvoldoende hard hebben opgesteld in de onderhandelingen met zorgaanbieders om substitutie te realiseren. Vanwege de ri