Laat je horen: Een participatief onderzoek naar ongewenste seksuele ervaringen en gedragingen van jongeren

Recent epidemiologisch onderzoek laat zien dat grote aantallen jongeren in Nederland ongewenste seksuele ervaringen hebben, met name lager opgeleide, allochtone en homoseksuele jongeren (De Graaf et al., 2005). Ongewenste seksuele ervaringen zijn zeer divers (Van Berlo & Höing, 2006) en zowel meisjes als jongens krijgen hiermee te maken, zij het in verschillende mate. Ongewenste seksuele ervaring kunnen ingrijpend zijn en ernstige consequenties hebben voor het welzijn en welbevinden (zie Van Berlo, van Engen, & Mooren, 2004) en het is dan ook van belang deze zoveel mogelijk te voorkomen en, waar nodig, passende ondersteuning te bieden aan jongeren die ongewenste seksuele ervaringen hebben. Het beschikbaar onderzoek biedt echter slechts ten dele aanknopingspunten voor het ontwikkelen en implementeren van adequate preventie en ondersteuning. Het inzicht in met name de onderscheiden plegers, specifieke seksuele handelingen en contexten van ongewenste seksuele ervaringen van jongeren is beperkt en bovendien fragmentarisch. Uitgangspunt van dit project is dat meer ‘holistisch’ inzicht in de diversiteit van seksuele ervaringen van jongeren, vanuit hun eigen perspectief, een voorwaarde is om te begrijpen wat specifieke seksuele ervaringen ongewenst en problematisch maakt en waarom sommige jongeren seksueel gedrag vertonen dat voor anderen ongewenst of grensoverschrijdend is. Ter verdieping van recente epidemiologische bevindingen richt dit onderzoek zich op het, in samenhang, verhelderen van aard, achtergronden en gevolgen van de diversiteit aan ongewenste seksuele ervaringen van jongeren. Zowel op theoretische als empirische gronden is duidelijk dat onderzoek naar de aard van ongewenste seksuele ervaringen en gedragingen onder jongeren, de mate waarin jongeren uiteenlopende ongewenste gedragingen ondervinden of vertonen en de gevolgen die ongewenste seksuele ervaringen hebben voor het psychologische, sociale en seksuele functioneren van jongeren in belangrijke mate gediend is bij een methodologie die gebruik maakt van scenario’s, gebaseerd op een script-theoretische benadering van seksualiteit (Gagnon & Simon, 2005). Deze benadering plaatst handelingen in context waardoor deze van betekenis voorzien worden. Een eerste stap voor dergelijk onderzoek is om inzicht te krijgen in de scenario’s van de diversiteit aan ongewenste seksuele ervaringen en gedragingen van jongeren. Hiertoe worden in studie 1 de ongewenste seskuele ervaringen van jongeren uitgebreid bevraagd en wordt hen ook de gelegenheid geven om vanuit hun eigen perspectief en beleving een gedetailleerde beschrijving te geven van hun seksuele ervaringen. In studie 2 van het project wordt vervolgens ondermeer nagegaan in welke mate jongeren als slachtoffer of pleger ervaring hebben met verschillende scenario’s van ongewenste seks, hoe zij deze specifieke ervaringen hebben beleefd en wat de achtergronden en consequenties zijn van verschillende typen ongewenste seksuele ervaringen en gedragingen. Voorafgaand aan de studies vullen deelnemers een intakevragenlijst in waarmee achtergrondgegevens verzameld worden. Het onderzoek wordt via het Internet uitgevoerd in een panel van 2000 jongeren met diverse achtergronden in termen van gender, opleiding, etnicitiet, religie en seksuele voorkeur. Op grond van overweging ten aanzien van medisch-ethische toetsing kunnen alleen jongeren van 18 jaar en ouder deelnemen, met een maximum leeftijd van 24 jaar vanwege de vergelijkbaarheid met recent epidemiologisch onderzoek (De Graaf et al., 2005). De actieve inbreng van jongeren staat centraal in het project en ook andere doelgroepen worden nauw betrokken. Participatie van de doelgroepen wordt door het onderzoeksteam gezien als een wederkerig proces waarbij informatie en inzichten waarover de diverse doelgroepen beschikken een belangrijke rol spelen bij de opzet en uitvoeren van het onderzoek, onderzoeksbevinden teruggekoppeld worden naar de diverse doelgroepen en de doelgroepen niet alleen in contact staan met de ondezoekers, maar ook met elkaar. Om de verschillende doelgroepen te betrekken bij het onderzoek doelen te bereiken worden verschillende activiteiten uitgevoerd, waaronder publieksdebatten die ook een rol spelen in het agenderen van ongewenste seksuele ervaringen als belangrijk maatschappelijk probleem.