Leer mij kennen! Maatschappelijke participatie van risicojongeren met psychische problemen door lokaal integraal werken in het sociaal domein – regio Flevoland.
Leer mij kennen! is een samenwerkingsproject van de Academische Werkplaats Risicojeugd en de Werkplaats Sociaal Domein Flevoland. Er zijn twee deelprojecten: Het eerste project betreft de ontwikkeling van een wijkgerichte intensieve ketenaanpak die zich richt op 25 risicogezinnen in Almere Haven. Dit project is bedoeld om kennis te ontwikkelen over de wijze waarop lokale samenwerking in het sociale domein bij kan dragen aan preventie van (ernstige) jeugdcriminaliteit. Het tweede project betreft de ontwikkeling van een regionale aanpak gericht op een succesvolle terugkeer na verblijf in een residentiële jeugdzorginstelling en het realiseren van maatschappelijke participatie van risicojeugd in verschillende wijken in gemeenten in Flevoland. In beide driejarige projecten wordt samengewerkt met jongeren bij de opzet en de uitvoering ervan. Het doel is dat een integrale wijkaanpak wordt ontwikkeld waarin zowel preventie als succesvolle terugkeer in samenhang vorm krijgen.
Leer mij kennen! is een samenwerkingsproject van de Academische Werkplaats Risicojeugd en de Werkplaats Sociaal Domein Flevoland. Dit project betreft de ontwikkeling van een regionale aanpak gericht op een succesvolle terugkeer na verblijf in een residentiële jeugdzorginstelling.
Daarvoor is anderhalf jaar lang nauw samengewerkt met jongeren tijdens en na de uitstroom uit een (forensische) residentiele instelling. Met hen is in kaart gebracht wat zij als helpend en belemmerend hebben ervaren bij het vormgeven van hun leven na het verblijf in de instelling. Hierbij was het perspectief van de jongeren leidend, wat heeft geresulteerd in een rijk beeld van hoe jongeren het proces en hun leven buiten de instelling beleven en op welke wijze ze daar vorm aan proberen te geven.
Dit jongerenperspectief draagt bij aan de kennis over deze doelgroep en hun kwetsbare situatie. Dit perspectief is belangrijk voor de ontwikkeling van een integrale aanpak waarbij een succesvolle terugkeer vorm krijgt.
In dit onderzoek worden jongeren die de residentiële zorg verlaten intensief langdurig gevolgd door een onderzoeker met behulp van verschillende participatieve onderzoeksmethoden. Doel van het onderzoek is om in kaart te brengen hoe het deze jongeren vergaat bij de re- integratie in de maatschappij en wat zij als helpend en belemmerend ervaren. Het perspectief van de jongeren is leidend. Bijzonder aan het onderzoek is dat de jongeren tijdens het leven van hun gewone leven alle ervaringen met de onderzoeker kunnen delen. De uitkomsten worden gedeeld met zorgprofessionals, gemeenten en onderwijsinstellingen.
"Leer mij kennen!" - daar draait het om, volgens de jongeren die deelnamen aan de voorbereidingen van dit project. Jongeren met psychische problemen lopen meer risico dan andere jongeren om met justitie in aanraking te komen of uit huis te worden geplaatst. Zij hebben vaak het gevoel dat deelnemen in de maatschappij voor hen niet is weggelegd. ("Mevrouw, u heeft het over deelname in de maatschappij, maar de maatschappij wil mij niet.") Dit moet veranderen en daarvoor moeten jongeren, ouders, professionals en onderzoekers met elkaar samenwerken.
Dit project is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Academische Werkplaats Risicojeugd, de Werkplaats Sociaal Domein Flevoland en jongeren van Jongeren Veilig Stadshart Almere en jongeren van Justitiële Jeugdinrichting (JJI) Lelystad.
De Academische Werkplaats Risicojeugd richt zich op jongeren die door een combinatie van problemen het risico lopen om (opnieuw) in de criminaliteit terecht te komen.
De Werkplaats Sociaal Domein Flevoland bestaat uit de Flevolandse gemeenten en een groot aantal zorgorganisaties die werkzaam zijn in het lokale domein. Onder invloed van de transformatie jeugdzorg hebben gemeenten een cruciale taak gekregen in de (forensische) jeugdzorg en daarmee ook in de signalering en integrale ondersteuning zowel bij jongeren die in hun gemeenten opgroeien als voor jongeren die in hun gemeente terugkeren. Dit betekent dat zij er alles aan doen om risicojongeren op een positieve manier te benaderen en voor hen de mogelijkheid te scheppen om op een constructieve manier deel te nemen aan de samenleving.
Enerzijds houdt dit in voor ketenpartners dat zij doelmatige integrale wijkaanpakken ontwikkelen, toegelegd op preventie: zorgorganisaties, onderwijs, welzijn, werk en inkomen, politie, woningbouw werken samen om te voorkomen dat risicojeugd afglijdt naar het criminele pad. Anderzijds betekent dit dat risicojeugd die weer in de wijk terugkomt, al tijdens verblijf in een (justitiële) jeugdinrichting door diezelfde ketenpartners wordt begeleid om maatschappelijke participatie mogelijk te maken.
Dat is niet eenvoudig, immers: "Als het ruist in je kop, dan kun je niet aan school denken. En als je dan ook geen stage vindt, dan ga je liever terug naar de straat, waar ze je wel waarderen en waar je met een jointje rustig kan worden."
Opzet van dit project is het versterken van de maatschappelijke participatie van jongeren met psychische problemen die risico lopen om in aanraking te komen met justitie of dat al zijn. Uitgangspunt hierbij is dat beide opdrachten (preventie en succesvolle terugkeer) inzet vragen van dezelfde partners binnen de gemeente. Daarmee is het van belang dat een aanpak wordt ontwikkeld die een gemeenschappelijke basis heeft en in staat is maatwerk te bieden toegespitst op de specifieke levensfase en ontwikkeling van de jongere en het gezin.
Twee projecten worden hiervoor in samenhang vormgegeven. Het eerste project betreft de ontwikkeling van een wijkgerichte intensieve ketenaanpak die zich richt op 25 risicogezinnen in Almere Haven. Dit project is bedoeld om kennis te ontwikkelen over de wijze waarop lokale samenwerking in het sociale domein bij kan dragen aan preventie van (ernstige) jeugdcriminaliteit. De aanpak dient toepasbaar te zijn in andere gemeenten. Het tweede project betreft de ontwikkeling van een regionale aanpak gericht op een succesvolle terugkeer en realiseren van maatschappelijke participatie van risicojeugd in verschillende wijken in gemeenten in Flevoland.
In beide driejarige projecten wordt samengewerkt met jongeren bij de opzet en de uitvoering ervan. In Almere is bijvoorbeeld het jongerenplatform Jongeren Veilig Stadshart Almere (JVSA) betrokken. Dit is een jongerenplatform door- en voor jongeren. In dit platform zitten jongeren met een stem en zij willen deze omzetten in activiteiten. Voor de regionale aanpak rondom terugkeer zijn vanuit de residentiele jeugdzorg jongeren uit de jongerenraad en oud-cliënten betrokken.
Parallel aan deze projecten wordt op Windesheim Flevoland de minor Forensic Social Work gegeven. Jaarlijks zullen 50 studenten deze minor volgen. De kennis die met de twee projecten wordt ontwikkeld kan rechtstreeks in de minor worden gebracht. Studenten van de minor zullen in de context van de twee projecten onderzoek uitvoeren.
De Academische Werkplaats Risicojeugd werkt landelijk waardoor de kennis uit dit project op landelijk niveau kan worden verspreid. Er is specialistische kennis over risicojeugd beschikbaar. De Werkplaats Sociaal Domein Flevoland kent een regionale oriëntatie waardoor kennis tussen de gemeenten makkelijk kan worden verspreid. Bovendien neemt de WSDF deel aan het landelijk overleg van de werkplaatsen sociaal domein zodat de kennis ook op landelijk niveau kan worden gedeeld.