Leren dansen. Sturing van zorg in tijden van een pandemie (Learning to dance. Governing healthcare in pandemic times)
In dit project hebben wij etnografisch onderzoek gedaan naar de besluitvorming in de gezondheidszorg tijdens de coronapandemie. We waren daarbij vooral geïnteresseerd in de vraag of en hoe besluitvorming adaptief kan zijn; dat wil zeggen mee kan bewegen met wisselende omstandigheden en onzekerheden—en in hoeverre de besluitvorming bijdraagt aan de veerkracht van de zorg. Daarvoor hebben we observaties gedaan bij drie regionale overleggen voor acute zorg en hebben we daarnaast interviews gehouden met verpleegkundigen, artsen, patiëntvertegenwoordigers, bestuurders, beleidsmakers en toezichthouders. Ook hebben we vele documenten verzameld en geanalyseerd. We constateren dat het bestuur slechts gedeeltelijk adaptief is geweest. Er is wel geleerd tijdens de pandemie—bijvoorbeeld met betrekking tot non-COVID zorg—maar problemen in bijvoorbeeld de langdurige zorg zijn slechts beperkt opgepakt. Vertegenwoordiging van patiënten en van ‘de werkvloer’ slechts mondjesmaat gestalte heeft gekregen. We doen verschillende aanbevelingen om de zorg veerkrachtiger te maken.
Doel
Dit project richt zich op de organisatie van de besluitvorming. Terugkijkend willen we leren van de eerste en tweede golf van de pandemie. Vooruitkijkend proberen we met de betrokken actoren lessen te trekken. Uitgangspunt daarbij is dat er een vorm van ‘adaptief bestuur’ nodig is; een bestuur dat zich kan vormen naar onverwachte en onzekere omstandigheden.
Achtergrond
Het virus zal nog lange tijd onder ons zijn en dat betekent dat we daarmee moeten leren leven. We gebruiken de metafoor van de dans om dit adaptief omgaan met het virus inhoud te geven. Hoe kunnen we (beter) leren dansen? Door besluitvormingsprocessen te volgen en daar samen met betrokkenen op te reflecteren hopen we hier een bijdrage aan te leveren.
Onderzoeksopzet
De vragen waarop dit project antwoord geeft zijn:
- Wat kunnen we, terugkijkend, leren van de bestuurlijke reactie op de Coronacrisis over de sturing van zorg in tijden van pandemische crises?
- Hoe kan de dans van lokale, regionale en nationale bestuurlijke arrangementen in de ‘chronische’ fase van de crisis effectief worden vormgegeven en welke partijen kunnen dit positief beïnvloeden?
- Welke effecten heeft deze dans en de eruit voortkomende besluiten op de organisatie en uitvoering van de zorg?
Het project is vormgegeven als een actie-onderzoek waarbij via interviews, observaties en documentenanalyse data wordt verzameld waarop in regelmatig gehouden sessies met partners wordt gereflecteerd. We bouwen daarbij voort op data die de afgelopen maanden al is verzameld. Het project resulteert in aanbevelingen voor de organisatie van de besluitvorming voor de zorg in pandemische tijden, alsmede in wetenschappelijke publicaties.
Context Organisatie van zorg
Dit onderzoek is één van de 10 onderzoeken naar het onderwerp ‘organisatie van zorg’. De COVID-19-pandemie heeft een negatieve impact gehad op het gehele zorgsysteem in Nederland. De resultaten van dit onderzoek helpen bij het inrichten van zorg, zodat hoogwaardige kwaliteit van zorg geleverd kan blijven worden. Dit geldt zowel voor ziekenhuiszorg, als huisartsenzorg, geestelijke gezondheidszorg en thuiszorg.
ZonMw werkt, samen met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners, aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en COVID-19 en de effecten daarvan op de maatschappij.