LVB in het vizier; adequaat omgaan met (problematisch) middelengebruik en (vermoedens van) een stoornis in het gebruik van middelen
Middelengebruik door mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) leidt vaak tot problemen, waaronder gedrags- en sociale problemen en verslaving. Om hier adequaat mee om te gaan moeten ondersteuners over de juiste kennis en aanpakken/methodieken beschikken. Nog steeds is er sprake van handelingsverlegenheid bij professionals en instellingen in het omgaan met middelengebruik door cliënten.
Niet alle (nieuwe) kennis en methoden die ontwikkeld zijn op het gebied van middelengebruik, hebben hun weg al gevonden naar de alledaagse praktijk van de gehandicaptensector en de verslavingszorg.
Leidraad
Met dit project wordt hoogwaardige kennis verzameld, gewogen en gebundeld rondom (problematisch) middelengebruik en (vermoedens van) een stoornis in het gebruik van middelen bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. Dit leidt tot ingrediënten voor een professionele leidraad ‘goede zorg en ondersteuning voor mensen met LVB’.
Producten
Auteur: Mariët van der Molen
Verslagen
Eindverslag
LVB in het vizier; adequaat omgaan met problematisch middelengebruik
Dit deelproject onder de vlag van ‘Gewoon Bijzonder’ was gericht op het verkrijgen van een overzicht van zowel de beschikbare kennis en de kennisbehoefte ten aanzien van problematisch middelengebruik (alcohol en drugs) bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Zowel zorgprofessionals uit de LVB-zorg en verslavingszorg en familieleden/bekenden van mensen met een LVB en problematisch middelengebruik zijn betrokken.
In totaal hebben 182 respondenten een online vragenlijst ingevuld, waaronder 76 begeleiders, 72 gedragsdeskundigen/behandelaren, 22 professionals uit het sociaal domein, 7 managers/stafleden, 3 familieleden/vrienden/kennissen en 2 onderzoekers/ medewerkers kenniscentra. Het grootste gedeelte van de respondenten (65%) is afkomstig uit de zorg en ondersteuning voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking. In de vragenlijst kon men onder andere aangeven welke informatiebronnen men gebruikt bij de zorg en ondersteuning van mensen met een LVB en problematisch middelengebruik en welke kennisbehoefte er is ten aanzien van de zorg en ondersteuning van deze kwetsbare groep mensen.
Uit de antwoorden die door de diverse geledingen gegeven is, blijkt dat gebruik gemaakt wordt van een grote verscheidenheid aan informatiebronnen. Als informatiebron worden vooral genoemd: Collega’s, protocollen/richtlijnen, ondersteuningsplannen, interne scholing/training, methodieken en vakliteratuur. De adviezen van de drie grootste groepen respondenten, allen professionals, zijn te categoriseren in vier thema’s:
1. Werk samen met andere professionals; collega’s zowel van binnen de eigen organisatie als van de andere sector (LVB zorg met de verslavingszorg en andersom);
2. Werk samen met de cliënt en leer hem goed kennen;
3. Geef voorlichting over en bied behandeling voor problematisch middelengebruik;
4. Zorg dat je kennis hebt over enerzijds wat een lichte verstandelijke beperking betekent voor je communicatie en bejegening/behandeling, en over anderzijds over de herkenning en aanpak van problematisch middelengebruik.
De helft van de respondenten geeft aan te weinig kennis te hebben om adequate zorg en ondersteuning aan mensen met een LVB en problematisch middelengebruik te kunnen geven. Het gaat dan om vrijwel dezelfde thema’s als die waar respondenten adviezen over gegeven hebben: samenwerking, omgang met de cliënten, en kennis over middelen en begeleiding/behandeling.
De resultaten van dit onderzoek zijn richtinggevend voor acht aanbevelingen voor het voorbereiden en inrichten van fase 2 van ‘LVB in het vizier; Adequaat omgaan met problematisch middelengebruik’. Deze aanbevelingen zijn:
1. Organiseer en faciliteer samenwerking tussen de LVB- en verslavingszorg;
2. Stimuleer het delen van kennis, met aandacht voor onderscheiden inhoudelijke accenten;
3. Richt een laagdrempelige vindplaats van actuele kennis in;
4. Ontwikkel een interactieve plek voor het delen van ervaringen en kennis(vragen);
5. Bundel actuele aankondigen van cursussen en congressen op het gebied van middelengebruik bij mensen met een LVB;
6. Bewerkstellig een actieve en stimulerende rol van het bestuur/management;
7. Inventariseer bij cliënten met een LVB en problematisch middelengebruik wat zij nodig hebben;
8. Streef naar een evidence-based practice in de behandeling van middelengebruik door mensen met een LVB.