Maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) van valpreventie bij ouderen

Met jaarlijks 88.000 SEH-bezoeken, 40.000 ziekenhuisopnamen en 2.800 sterfgevallen, heeft vallen bij ouderen (65 plussers) een grote impact op de maatschappij in Nederland en deze aantallen zijn tussen 2008 en 2014 sterk gestegen, mede door de vergrijzing. Alleen hierdoor al zullen de zorgkosten door valongevallen bij ouderen oplopen van 780 miljoen euro in 2013 tot 1,3 miljard euro in 2030. Het voorkomen van vallen bij ouderen kan, naast reductie van het aantal en de ernst van het letsel, ook tot flinke kostenbesparingen leiden. Echter, de maatschappelijke baten van valpreventie programma’s zijn niet beperkt tot reductie van zorgkosten en hangen niet alleen af van de effectiviteit van de interventie, maar ook van de kwaliteit van de uitvoering en de deelname aan valpreventieprogramma’s van ouderen. Een voorwaarde voor een kosteneffectieve interventie is bijvoorbeeld een groot bereik en een hoge participatiegraad. Participatie kan worden verbeterd door bij de implementatie rekening te houden met factoren die participatie kunnen bevorderen of juist belemmeren. Ondanks dat het aantal valongevallen bij ouderen stijgt en er potentieel (kosten)effectieve aanpakken en programma’s bestaan, wordt valpreventie in Nederland nog onvoldoende in de praktijk gebracht. Momenteel spelen twee factoren een belangrijke rol die grootschalige implementatie van valpreventie activiteiten belemmeren. De motivatie van ouderen om deel te nemen aan dergelijke programma’s en barrières rondom uitvoeringsbekostiging. Kennis hierover kan bijdragen aan constructieve oplossingen. Ouderen moeten op een effectieve manier gemotiveerd worden deel te nemen aan valpreventie programma’s. Ook prikkels in uitvoeringsbekostiging die de toepassing van valpreventie op grote schaal in de weg staan, dienen in kaart te worden gebracht. Na een eerste verkenning verwachten Vilans en VeiligheidNL dat een Health Impact Bond (HiB) Valpreventie een mogelijk financieel construct kan zijn, met andere prikkels voor de uitvoerders, om de implementatie van valpreventie activiteiten een grote impuls te geven. Om te bepalen of een HiB een haalbare aanpak kan zijn zal eerst een maatschappelijke kostenbaten analyse (MKBA) moeten worden uitgevoerd. Door uitvoering van een MKBA valpreventie wordt inzicht verkregen in de maatschappelijke effecten (kosten en baten) van een aantal mogelijke manieren, waarmee de implementatie van valpreventie grootschalig en met succes kan worden uitgevoerd, inclusief de verdeling van de effecten daarvan binnen de samenleving. Een MKBA is een instrument dat de maatschappelijke kosten en baten van bepaalde maatregel(en) systematisch in kaart brengt. Een MKBA biedt een overzicht van de voor- en nadelen van maatregel(en) voor de maatschappij als geheel alsmede voor afzonderlijke partijen, ter ondersteuning van besluitvorming. De doelstelling van dit project is het uitvoeren van een MKBA voor valpreventie bij ouderen in Nederland. Met deze MKBA wordt in kaart gebracht wat de kosten en baten (breder dan alleen medische zorg) zijn, hoe deze verdeeld zijn in de maatschappij en bij welke actoren. Deze input is erg belangrijk bij de toets of een Health Impact Bond (HiB) een haalbaar financieel construct is om barrières in de uitvoeringsbekostiging op te heffen. De MKBA zal worden uitgevoerd in 8 onderzoekstappen, waarbij bestaande richtlijnen worden gevolgd. Allereerst zal er een literatuurstudie plaats vinden die bestaande valpreventie interventies en determinanten van deelname hieraan in kaart brengt. Vervolgens zullen het nul-scenario en meerdere beleidsscenario’s worden gedefinieerd, gebaseerd op reeds bewezen werkzame elementen in valpreventie, en uitkomsten van de literatuurstudie. In een Delphi studie onder professionals worden de opgestelde beleidsscenario’s verfijnd en zo nodig bijgesteld, en wordt ontbrekende informatie voor het MKBA model gegenereerd. Vervolgens wordt een MKBA model ontwikkeld en worden meerdere beleidsscenario’s vergeleken met het nul-scenario voor kosten en baten vanuit een breed welvaartsbegrip. Voor de berekening van de kosten en baten wordt gebruik gemaakt van literatuurstudie, de delphi, en reeds bestaande zorgkosten modellen van Erasmus MC en VeiligheidNL. De besparingen worden berekend per zorgtype en/of behandelaar, zodat duidelijk wordt wat het effect is van preventie op de zorgfinanciering. Kosten en baten in sectoren buiten de gezondheidszorg staan bekend als ‘intersectorale kosten en baten’ (IKB’en). Bestaande modellen zullen in deze MKBA valpreventie worden uitgebreid met een mantelzorg- en ziektelastmodule. Tot slot zullen de verdelingseffecten uitgebreid in kaart worden gebracht. De inzichten, die in dit project worden verworven kunnen ook bruikbaar zijn voor toepassing bij andere maatschappelijke business cases en preventie-thema’s. Met dit project willen we de kloof tussen wetenschappelijke kennis over effectieve en doelmatige interventies en de uitvoering ervan in de gezondheidszorg overbruggen.