Maatschappelijke participatie en zorgkosten van mensen met dementie: de rol van zorgboerderijen
Zorgboerderijen worden gezien als een waardevolle aanvulling op het bestaande zorgaanbod voor zelfstandig wonende mensen met dementie. Het is nog niet bekend of en hoe zorgboerderijen kunnen bijdragen aan de maatschappelijke participatie van mensen met dementie en hun mantelzorgers. Verder is nog niet bekend of deelname aan zorgboerderijen hierdoor zou kunnen bijdragen aan het terugdringen van de langdurige zorgkosten (bijvoorbeeld door het uitstellen van opname in een verpleeghuis) en/of de curatieve zorgkosten van ouderen. Aangezien gemeenten op korte termijn verantwoordelijk zullen worden voor dagopvang is het voor hen relevant om na te gaan welke voorzieningen kunnen bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van de Wmo; namelijk het bevorderen van de maatschappelijke participatie van kwetsbare burgers. Daarnaast is het voor hen van belang om na te gaan wat de consequenties hiervan zullen zijn voor de zorgkosten.
De eerste doelstelling van het project is daarom het verkrijgen van inzicht in de bijdrage die dagopvang op zorgboerderijen kan leveren aan de maatschappelijke participatie van mensen met dementie en hun mantelzorgers. Hiertoe zullen interviews worden afgenomen bij koppels van mensen met dementie en hun mantelzorgers uit drie verschillende groepen: 1. mensen met dementie die deelnemen aan dagopvang op een zorgboerderij en hun mantelzorgers; 2. mensen met dementie die op een wachtlijst staan voor dagopvang op een zorgboerderij en hun mantelzorgers en 3. mensen met dementie die deelnemen aan reguliere dagopvang en hun mantelzorgers.
Daarnaast zouden we idealiter een kostenonderzoek willen uitvoeren waarin het effect van dagopvang op zorgboerderijen op de curatieve en langdurige zorgkosten van thuiswonende mensen met dementie onderzocht zou kunnen worden. Er is echter gebleken dat het voor de korte termijn van de subsidieaanvraag niet mogelijk was om een gedegen kostenonderzoek op te zetten. De tweede doelstelling van het project is daarom het verkrijgen van inzicht in de (on)mogelijkheden en randvoorwaarden voor onderzoek naar het effect van dagopvang op zorgboerderijen op de curatieve en langdurige zorgkosten van thuiswonende mensen met dementie. Hiertoe zal een haalbaarheidsstudie worden uitgevoerd.
De onderzoeksresultaten zullen verspreid worden via een factsheet voor het veld, een beleidssamenvatting voor het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Ministerie van Economische Zaken en een plan van aanpak voor het uitvoeren van een longitudinaal retrospectief onderzoek waarin het effect van zorgboerderijen op het zorggebruik en de curatieve en langdurige zorgkosten van mensen met dementie kan worden geëvalueerd. Daarnaast zullen de resultaten van het project worden gepresenteerd op nationale en internationale congressen.
Verslagen
Eindverslag
Het overheidsbeleid is erop gericht om kwetsbare burgers zolang mogelijk thuis te laten wonen en hen zolang mogelijk te laten deelnemen aan de samenleving. Dit geldt
ook voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Om hen te ondersteunen bij het zelfstandig wonen en hun deelname aan de maatschappij, kunnen mensen met dementie één of meerdere dagen per week deelnemen aan dagbesteding. Er zijn verschillende vormen van dagbesteding, waaronder dagbesteding op een zorgboerderij en dagbesteding in bijvoorbeeld een verzorgingshuis of wijkcentrum. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderzocht in samenwerking met LEAS bureau voor zorgvernieuwing en Wageningen Universiteit in hoeverre dagbesteding op zorgboerderijen het zelfstandig leven en de deelname van mensen met dementie en hun mantelzorgers in de maatschappij kan ondersteunen. Om hier een beeld van te krijgen werden 51 koppels van mensen met dementie en hun mantelzorgers thuis geïnterviewd. We interviewden koppels uit drie groepen: 1.Mensen met dementie die deelnemen aan dagbesteding op een zorgboerderij en hun mantelzorgers 2.Mensen met dementie die op een wachtlijst staan voor dagbesteding op een zorgboerderij en hun mantelzorgers 3.Mensen met dementie die deelnemen aan reguliere dagbesteding, dat wil zeggen dagbesteding in een verzorgingshuis, en hun mantelzorgers. Tijdens de interviews kwamen de volgende vragen aan de orde: 1. Wat zijn de gevolgen van dementie voor de maatschappelijke participatie?; 2. Wat zijn redenen om dagbesteding in te zetten?; 3. Welke mensen kiezen voor een zorgboerderij en welke mensen voor dagbesteding in een reguliere zorginstelling?; 4. In hoeverre wordt de maatschappelijke participatie door dagbesteding op een zorgboerderij beïnvloed, en in hoeverre verschilt dagbesteding op zorgboerderijen op dat punt van dagbesteding in reguliere zorginstellingen?
Omdat er op dit moment nog maar weinig bekend is over of dagbesteding een effect heeft op de zorgkosten van mensen met dementie, hebben we in het project ook een haalbaarheidsstudie gedaan naar of en hoe de zorgkosten kunnen worden geëvalueerd. Kostenonderzoek is complex, en het was onbekend wie welke gegevens heeft om goed kostenonderzoek te kunnen doen. We hebben daarom met verschillende partijen (zorgboeren, reguliere zorginstellingen, zorgverzekeraars) gepraat om zicht te krijgen op de mogelijkheden die er zijn om kostenonderzoek te doen bij gebruikers van dagbesteding. We hebben daarmee meer duidelijkheid gekregen over welke onderzoeksvragen beantwoord kunnen worden met de beschikbare gegevens over zorgkosten, en wat de randvoorwaarden zijn om een kostenonderzoek te kunnen doen.