Netherlands study of Optimal, PERsonalized Antidepressant use (OPERA)

In Nederland gebruiken ruim 150.000 mensen met een depressie langer dan een jaar antidepressiva. Het is niet duidelijk of en wanneer men het beste kan stoppen met antidepressiva na herstel van een depressie.

Studie

Het OPERA onderzoek bestond uit twee delen: OPERA-monitor en OPERA-afbouw. In OPERA-monitor werd gekeken naar het herstel van depressie bij mensen die antidepressiva gebruikten. Na stabiel herstel van de depressie volgde mogelijke deelname in OPERA-afbouw waarin het moment van afbouwen van antidepressiva na herstel van een depressie werd onderzocht; de effecten van vroege afbouw werden vergeleken met die van latere afbouw.

Resultaten

De financiering van OPERA is voortijdig beëindigd omdat te weinig deelnemers in aanmerking kwamen voor inclusie in OPERA-afbouw. OPERA-monitor wordt met eigen middelen van de betrokken umc’s voortgezet tot eind 2023.

In 2024 zullen analyses starten naar het beloop van depressieve klachten na gebruik van antidepressiva, en de ervaringen van deelnemers rondom stoppen met antidepressiva. Resultaten van deze analyses zullen door de projectgroep bekendgemaakt worden via nieuwsbrieven naar deelnemers en deelnemende clinici en apothekers, via de website (www.opera-project.nl) en via wetenschappelijke publicaties.
 

Samenvatting bij start

Vraag

In Nederland gebruiken ruim 150.000 mensen met een depressie langer dan een jaar antidepressiva. Veel patiënten hebben er baat bij, maar langdurig gebruik heeft soms ook nadelen. Gebruikers willen weten hoe lang ze nog antidepressiva moeten gebruiken. Het probleem is dat niet duidelijk is wat de beste vervolgstappen zijn na de start van een behandeling. Kan iedereen na enige tijd weer veilig stoppen? En volgens welk schema dan? Hoe zit het met het risico op terugval, en wie loopt dat risico vooral? Hiernaar is nog amper gedegen onderzoek gedaan.

Onderzoek

OPERA is een gerandomiseerde placebo-gecontroleerde studie naar de korte- en langetermijneffecten van vroege afbouw van antidepressiva versus latere afbouw. Van een groep van 2.000 patiënten die antidepressiva gebruiken, worden er bij hen die duidelijk herstel laten zien 400 gevolgd in hun afbouwproces. Deelnemers komen zowel uit ggz-instellingen als uit de huisartsenpraktijk, zodat een reëel beeld ontstaat over de hele breedte van de dagelijkse behandelpraktijk. De studie loopt tot en met 2025.

Verwachte uitkomst

OPERA levert naar verwachting bouwstenen op om patiënten beter een individueel advies te kunnen geven. Wie heeft baat bij langdurig gebruik en bij wie is afbouwen mogelijk? Het OPERA-consortium vertegenwoordigt het hele veld, van de relevante beroepsgroepen in eerste en tweede lijn tot patiëntenorganisaties. Ook doen er meerdere academische centra aan mee. Zo is de kennis straks beter te implementeren en kan de behandelpraktijk daadwerkelijk met de resultaten worden verbeterd.

Meer informatie

• Website Opera studie
• ZonMw stopt financiering OPERA studie vanwege te weinig deelnemers (Nieuwsbericht ZonMw, 22 sep 2022)
• OPERA: grote trial brengt veilig afbouwen antidepressiva dichterbij (ZonMw, 14 nov 2018)