Onbekend maakt onbemind. Leren werken met neuropsychobiologische kennis van en met jongeren met anti-sociaal gedrag.
Het onderwijsproject Brainstorm heeft de aanwezige kennis vanuit de neurobiologische en
psychosociale wetenschappen over problematisch antisociaal gedrag bij jongeren gebundeld zodat borging en overdracht kan plaatsvinden in de praktijk en de (HBO) opleidingen.
Centraal staat het Biopsychosociale model waarin neurobiologische factoren altijd interacteren met sociale en psychologische factoren.
Kennismodules
Er is een basiskennismodule ontwikkeld en een verdiepingsmodule.
- Basiskennismodule Brainstorm; de lesmodule over biologische, psychologische en sociale ontwikkeling welke professionals helpt om antisociaal gedrag bij jongeren beter te begrijpen. Kennis over de ontwikkeling van antisociaal en crimineel gedrag neemt toe en vanuit onder andere de criminologie, sociologie, psychologie, psychiatrie en ook neurobiologie wordt dit gedrag bestudeerd. Als professional die te maken heeft met antisociaal of crimineel gedrag is het belangrijk alle aspecten over het ontstaan van dit gedrag te begrijpen. Omdat neurobiologie in relatie tot antisociaal gedrag een betrekkelijk nieuw veld is, wordt deze kennis nog amper vertaald naar de dagelijkse praktijk. Speciaal voor de professional in het veiligheidsdomein is daarom de lesmodule Brainstorm ontwikkeld. In samenwerking met studenten en docenten van de opleidingen Social Work, Integrale Veiligheidskunde en Sociaal Juridische Dienstverlening van Hogeschool Utrecht is lesmateriaal ontwikkeld voor zowel professionals als studenten. In Brainstorm wordt basiskennis over neurobiologie bij de ontwikkeling van antisociaal en crimineel gedrag uitgelegd in negen thema’s. Elk thema kan door kennisclips met verwerkingsopdrachten op verschillende niveaus worden verdiept. De module bestaat uit negen thema’s die flexibel in verschillende samenstellingen aangeboden kunnen worden en is ook goed online inzetbaar.
- Verdiepingsmodule Brainstorm; de lesmodule bewuster in interactie met antisociaal gedrag van jongeren. Hoe komt het dat je als professional op een bepaalde manier reageert op gedrag van iemand? Wat gebeurt er in je lijf en in je hoofd, welke weerslag heeft dat op de ander en welke reactie trigger je daardoor weer bij diegene? Ook bij de ander gebeurt er van alles: er komen gevoelens en gedachten naar boven, de hartslag versnelt waarschijnlijk. In de Brainstorm Verdiepingsmodule leren professionals hoe mensen op elkaar reageren, waar reacties vandaan komen, hoe het op neurobiologisch niveau werkt en hoe je als professional reacties leert herkennen, begrijpen en (anders) reageren. Onder attitude verstaan we de houding van de professional, zijn ideeën over jeugdigen en hun functioneren, de eigen normen en waarden en de manier waarop hij een jeugdige bejegent. Voor professionals is het van belang om gedrag te begrijpen en inzicht te krijgen in hun eigen attitude. Zo kunnen professionals reflecteren op hun houding en handelen en hun reacties afstemmen op de jongeren. De lesmodule Bewuster in interactie met antisociaal gedrag is tot stand gekomen in samenwerking met verschillende organisaties in het werkveld. Jongeren met ervaringskennis uit de Justitiële Jeugd Instellingen (JJI’s), professionals uit het werkveld, praktijkinstellingen en HBO-docenten van de opleidingen Sociaal Werk zijn betrokken geweest bij het onderzoek en hebben een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het onderwijs.
Zie de website Brainstorm met lesmodules over de biologische, psychologische en sociale ontwikkeling van jeugdigen met antisociaal gedrag.
Verslagen
Eindverslag
Het onderwijsproject Brainstorm heeft de aanwezige kennis vanuit de neurobiologische en psychosociale wetenschappen over problematisch antisociaal gedrag bij jongeren gebundeld zodat borging en overdracht kan plaatsvinden in de praktijk en de (HBO) opleidingen. Centraal staat het Biopsychosociale model waarin neurobiologische factoren altijd interacteren met sociale en psychologische factoren.
Er is een basiskennismodule en een verdiepingsmodule ontwikkeld.
Basiskennismodule Brainstorm; de lesmodule over biologische, psychologische en sociale ontwikkeling welke professionals helpt om antisociaal gedrag bij jongeren beter te begrijpen.
Kennis over de ontwikkeling van antisociaal en crimineel gedrag neemt toe en vanuit onder andere de criminologie, sociologie, psychologie, psychiatrie en ook neurobiologie wordt dit gedrag bestudeerd. Als professional die te maken heeft met antisociaal of crimineel gedrag is het belangrijk alle aspecten over het ontstaan van dit gedrag te begrijpen. Omdat neurobiologie in relatie tot antisociaal gedrag een betrekkelijk nieuw veld is, wordt deze kennis nog amper vertaald naar de dagelijkse praktijk. Speciaal voor de professional in het veiligheidsdomein is daarom de lesmodule Brainstorm ontwikkeld. In samenwerking met studenten en docenten van de opleidingen Social Work, Integrale Veiligheidskunde en Sociaal Juridische Dienstverlening van Hogeschool Utrecht is lesmateriaal ontwikkeld voor zowel professionals als studenten.
In Brainstorm wordt basiskennis over neurobiologie bij de ontwikkeling van antisociaal en crimineel gedrag uitgelegd in negen thema’s. Elk thema kan door kennisclips met verwerkingsopdrachten op verschillende niveaus worden verdiept. De module bestaat uit negen thema’s die flexibel in verschillende samenstellingen aangeboden kunnen worden en is ook goed online inzetbaar.
Verdiepingsmodule Brainstorm; de lesmodule bewuster in interactie met antisociaal gedrag van jongeren.
Hoe komt het dat je als professional op een bepaalde manier reageert op gedrag van iemand? Wat gebeurt er in je lijf en in je hoofd, welke weerslag heeft dat op de ander en welke reactie trigger je daardoor weer bij diegene? Ook bij de ander gebeurt er van alles: er komen gevoelens en gedachten naar boven, de hartslag versnelt waarschijnlijk. In de Brainstorm Verdiepingsmodule leren professionals hoe mensen op elkaar reageren, waar reacties vandaan komen, hoe het op neurobiologisch niveau werkt en hoe je als professional reacties leert herkennen, begrijpen en (anders) reageren. Onder attitude verstaan we de houding van de professional, zijn ideeën over jeugdigen en hun functioneren, de eigen normen en waarden en de manier waarop hij een jeugdige bejegent. Voor professionals is het van belang om gedrag te begrijpen en inzicht te krijgen in hun eigen attitude. Zo kunnen professionals reflecteren op hun houding en handelen en hun reacties afstemmen op de jongeren. De lesmodule Bewuster in interactie met antisociaal gedrag is tot stand gekomen in samenwerking met verschillende organisaties in het werkveld. Jongeren met ervaringskennis uit de Justitiële Jeugd Instellingen (JJI’s), professionals uit het werkveld,
Onbekend maakt onbemind
Voor de verklaring van antisociaal gedrag bij jongeren wordt momenteel, naast de twee traditionele disciplines sociologie en psychologie, de neurobiologie als derde discipline toegevoegd. Dit is een belangrijke vernieuwing die nog niet zijn weg heeft gevonden in het onderwijs aan (toekomstige) hbo-professionals, die te maken hebben of gaan krijgen met antisociale jongeren.
Om te komen tot deze vernieuwing wordt er momenteel een dynamisch onderwijspakket ontwikkeld dat voldoet aan de volgende eisen, zoals beschreven in de projectaanvraag:
1. Het onderwijspakket wordt ontwikkeld vanuit het perspectief van zowel cliënten (antisociale jongeren met zeer ernstig probleemgedrag) als (toekomstige) professionals.
2. Het onderwijspakket is bruikbaar binnen het initieel- en post-initieel HBO-onderwijs en binnen praktijkinstellingen;
3. Het onderwijspakket kan aangepast en onderscheiden worden naar de specifieke eisen van de (praktijk) locaties en deelnemers voor wat betreft niveau en thema’s;
4. Het onderwijspakket wordt systematisch geactualiseerd.
Om te komen tot een aanpak en onderwijspakket waarin neurobiologische- en psychosociale factoren een eenheid in aanpak worden is er als eerste een start gemaakt met de bundeling van evidence based kennis (zoals o.a. verzameld binnen NeuroLab.nl) tot een dynamisch onderwijspakket (zie punt 1). Deze kennisbundeling is vervolgens omgezet in leerdoelen en enkele eerste pilotcolleges. Deze zijn aan diverse groepen van voltijd en deeltijd/duale hbo-studenten gegeven, geëvalueerd en bijgesteld. Ook zijn er voltijd hbo-studenten van de HU iedere onderwijsperiode de materie aan het verwerken, met posters als output.
Uit deze eerste drie rondes kennisvergaring, evaluatie en fine-tuning heeft een inventarisatie plaatsgevonden van de voornaamste onderwijsbehoeftes op neurowetenschappelijk vlak en de beste wijze van overdracht aan (toekomstige) hbo-professionals. Er zijn enquêtes over neuro-onderwijsbehoeftes ingevuld door 144 studenten en docenten. Hieruit blijkt onder meer dat er een behoefte is aan neuro-kennis over antisociaal probleemgedrag in het curriculum van het HBO-onderwijs.
Op dit moment wordt dit vertaald naar een nadere invulling van de neuro-onderwijs modules. Deze worden vervolgens voorgelegd aan testpanels van docenten, studenten, professionals en ervaringsdeskundigen. Zij zullen systematisch worden ondervraagd over de aanwezige bestaande en wenselijke te verwerven kennis en attitude. Inmiddels is al zichtbaar dat een gebrek aan neuro-kennis kan leiden tot deterministische denkwijzen en daarmee denkfouten in de vorm van een zekere rechtlijnigheid van denken over de invloed van Neurobiologische factoren op gedrag. De opdracht die dit inhoudelijk voortbrengt is dan ook dat deze rechtlijnigheid van denken getransformeerd dient te worden tot een denken in complexiteit van op elkaar inwerkende neurobiologische-, psychologische en sociale factoren, welke bepalend zijn voor (probleem-)gedrag. De transformatie van zienswijze zal daarbij van invloed zijn op het professionele handelen (interveniëren) van de professionals die werken met antisociale jongeren met zeer ernstig probleemgedrag.
Daarnaast is een groep mbo-studenten i.s.m. Landstede MBO en Startimpuls bezig met het ontwikkelen van een product over neurowetenschap. De attitude resultaten zijn inmiddels verwerkt en inzichtelijk weergegeven in een nationaal gepubliceerd artikel (Tijdschrift voor Orthopedagogiek, juni 2020, Horstkotter & Snoek, 2020. Om het onderwijspakket bruikbaar te laten zijn binnen het initieel en post-initieel HBO-onderwijs en binnen praktijkinstellingen worden momenteel de voorbereidingen getroffen om (i.s.m. ervaringsdeskundigen van consortiumpartner ‘Young In Prison’) bovenstaande output aan kennisbundeling te combineren met de practice based kennis vanuit antisociale jongeren met zeer ernstig probleemgedrag en hun directe begeleiders (professionals) in residentiele justitiële ins