Positieve psychologie ter bevordering van mentale gezondheid en arbeidsmarktparticipatie van statushouders

Al geruime tijd komen grote aantallen asielzoekers naar Nederland. Het SCP (2015) schat het aantal vluchtelingen dat zich eind 2015 in Nederland bevindt op 200.000-250.000. Het betreffen vooral jongeren: vier op de vijf asielzoekers is jonger dan 40 jaar (Vluchtelingenwerk 2016). Het is bekend dat hun arbeidsparticipatie t.o.v. de autochtone bevolking en andere migratiegroepen achterblijft (WRR 2015). Vluchtelingen hebben tevens een slechtere mentale gezondheid dan niet-vluchtelingen (Porter & Haslam, 2009, in Ikram & Stronks, 2016). Enerzijds blijkt dat mentale problemen een belangrijke barrière zijn voor toetreding tot de arbeidsmarkt (WRR, 2015), anderzijds blijkt dat het hebben van een baan een beschermende factor is voor mentale aandoeningen (Ikram & Stronks, 2016). Van gemeenten wordt veel verwacht wat betreft de arbeidstoeleiding van statushouders en zij hebben behoefte aan werkzame interventies t.b.v. arbeidsintegratie voor deze doelgroep rekening houdend met haar specifieke kenmerken en belemmeringen (WRR 2015). Dit kenmerkt ook de situatie van de gemeenten in het Rijk van Nijmegen. Naast het reguliere aanbod van cursussen en trainingen dat wordt aangeboden door de gemeenten en uitvoeringsinstanties is er vanuit de gemeente en de doelgroep behoefte aan laagdrempelige interventies die aandacht besteden aan migratie gerelateerde aspecten die de mentale gezondheid en arbeidsparticipatie van deze doelgroep belemmeren. Deze aspecten betreffen o.a. culturele communicatieproblemen, gebrek aan sociale netwerken, hoop, positiviteit en een positief zelfbeeld. De interventie ‘Positieve psychologie ter bevordering van mentale gezondheid en arbeidsmarktparticipatie van statushouders’ voorziet in deze behoefte. De ontwikkeling en implementatie is een samenwerking met ervaringsdeskundigen: voormalig statushouders die hun weg in de Nederlandse maatschappij succesvol hebben gevonden. Zij kunnen als geen ander beoordelen of de interventie goed aansluit bij behoeftes van statushouders, waardoor deze samenwerking grote meerwaarde heeft. Het ontmoeten van ervaringsdeskundigen draagt voor de statushouders bij aan hoop, positiviteit en een positief zelfbeeld. Het spreken van dezelfde taal schept bovendien een band. Bij de ontwikkeling en implementatie zijn bovendien de belangrijkste regionale partijen betrokken geweest: gemeente Nijmegen, het regionale Werkbedrijf Rijk van Nijmegen, Vluchtelingenwerk Oost Nederland, Pro Persona/Indigo, GGD Gelderland-Zuid en de Radboud Universiteit. De interventie is -voor zover bekend- de eerste interventie t.b.v. mentale gezondheid en arbeidsparticipatie van statushouders gebaseerd op de principes van positieve psychologie. Inmiddels zijn deze principes succesvol toegepast in de ontwikkeling van generieke interventies. Zo blijkt positieve psychologie m.b.t. mentale gezondheid en sociale netwerken veelbelovend. Adaptieve coping stijlen die door positieve psychologie gestimuleerd worden bevorderen namelijk posttraumatische groei, wat leidt meer welbevinden (Bohlmeijer et al. 2014). De doelstelling van dit onderzoek sluit aan bij die van het kennisprogramma ‘Vakkundig aan het werk’, binnen de programmalijn ‘re-integratie’ met als prioriteiten de (duurzame) re-integratie van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt en telkens de (duurzame) re-integratie van kwetsbare jongeren. De doelstelling van dit onderzoek is namelijk om bovengenoemde nieuwe interventie te toetsen op effectiviteit en middels een verklarend onderzoek vast te stellen onder welke voorwaarden effectiviteit optreedt (implementatievoorwaarden) en welke factoren de werking van de interventie beïnvloeden. In het onderzoek wordt effectiviteitsniveau 3 nagestreefd: het leveren van bewijskracht voor eerste aanwijzingen van effectiviteit van de interventie. De effectiviteit wordt vastgesteld a.d.h.v. de within-subjects design methode (e.g. Charness, Gneezy en Kuhn 2012). In het verklarend onderzoek wordt er gebruik gemaakt van een mix van kwantitatieve en kwalitatieve methoden. De within-subjects design methode leent zich ook voor het verklarende onderzoek, omdat het de mogelijkheid biedt om inzicht te krijgen in de bredere context, randvoorwaarden, en werkzame elementen van de interventie. Deze inzichten bevorderen de overdraagbaarheid van kennis naar andere gemeenten en toepassing bij andere doelgroepen. Kennisoverdracht is ook een belangrijk doel van dit onderzoeksproject. Het brede consortium komt de overdraagbaarheid van de kennis en inzichten sterk ten goede. Zo worden de te genereren rapporten via de brede professionele netwerken van de consortiumpartners zowel intern als extern verspreid. Er wordt een speciale samenvatting voor statushouders zelf geschreven. De publicaties van rapporten worden gevolgd door discussiemiddagen en gedurende de hele projectfase worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd op congressen en gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften.