Reutelen in de stervensfase: is profylactische behandeling zinvol?

Bij stervende patiënten kan sprake zijn van reutelen, een luidruchtige ademhaling veroorzaakt door slijm in de luchtwegen, dat voor naasten verontrustend kan zijn. Medicatie wordt soms overwogen, maar er is geen bewijs dat dit helpt. Verder is het niet duidelijk hoe naasten onderzoek bij hun geliefde ervaren in de stervensfase.

Doel

Het voorkomen of verminderen van reutelen tijdens de stervensfase. Met name het onderzoeken of preventieve inzet van de mediactie scopolaminebutyl reutelen voorkomt. Daarnaast wilde dit onderzoek, dat plaatsvond tijdens een kwetsbare fase in het leven voor zowel patiënt als naasten, nagaan hoe nabestaanden deelname van de patiënten aan een (dubbelblind gerandomiseerd placebogecontroleerd) onderzoek in deze fase ervaarden. Hierbij is er gekeken of deelname aan het onderzoek invloed heeft gehad op het eigen welbevinden van de nabestaanden en of deelname naar de mening van de nabestaanden invloed had op hun rouw en rouwverwerking.

Aanpak/werkwijze

Bij de start van de stervensfase kreeg de helft van de patiënten 4 keer op een dag scopolaminebutyl toegediend, de andere helft een placebo. Na overlijden kregen de naasten een vragenlijst en werden zij uitgenodigd voor een interview over hun ervaring met de deelname aan dit onderzoek in de stervensfase.

Samenwerkingspartners

We voerden het onderzoek uit bij de hospicevoorzieningen Calando (Dirksland), Curamus (Hulst), de Regenboog en Cadenza (Rotterdam). Verder werkten we ook samen met INKL en PZNL.

Resultaten

Het onderzoek toonde aan dat het preventief geven van scopolaminebutyl, dus vanaf het moment dat de stervensfase is herkend, het vóórkomen van reutelen halveert, en zonder bijwerkingen. Daarnaast blijkt het mogelijk om onderzoek te doen in de stervenfase. Er zijn 108 vragenlijsten ingevuld en 15 naasten hebben hun medewerking verleend aan een interview. Naasten ervaarden deelname aan onderzoek in deze fase niet als belastend. Het gebeurde na overleg met de naasten, waarbij zij wezen op hun wens om bij te dragen aan de wetenschap of op de hoop om er zelf baat bij te hebben.

Publicatie en podcast

Effect of prophylactic subcutaneous scopolamine butylbromide on death rattle in…
Podcast Scopolamine Butylbromide for Preventing End-of-Life Death Rattle

Nieuws

Nieuwsbericht '2 ZonMw-Palliantieprojecten winnen Jaarprijs Palliatieve Zorg' (…

Uit onderzoek blijkt dat preventieve toediening van scopolaminebutyl de kans op reutelen halveert én dat er niet méér bijwerkingen optreden in de palliatieve fase. Specialist ouderengeneeskunde Jet van Esch vertelt over het onderzoek: 'Het was heel nuttig hierin te investeren, gezien de heftige emoties die reutelen vooral bij naasten oproept.'

> Lees het interview

Foto Jet van Esch

Programma Palliantie

Dit project financierden we vanuit ons programma Palliantie. Met het programma zetten we ons in voor een goede kwaliteit van leven voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en hun naasten. Dat betekent dat zij zorg en ondersteuning krijgen op lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel vlak, aansluitend op hun wensen en behoeften. We stimuleren verbetering in de palliatieve zorg door samen met partijen uit beleid, onderzoek, praktijk en het onderwijs te investeren in kennisontwikkeling, verdere professionalisering van de palliatieve zorg en kennisbenutting van ontwikkelde resultaten.

Producten

Titel: The SILENCE (ScopolamIne butyLbromide givEN prophylactiCally for dEath rattle) study: a double-blind randomized, placebo-controlled multicenter trial
Auteur: Jet van Esch
Titel: Scopolamine butyl given prophylactically for death rattle: a study protocol of a randomized double-blind placebo-controlled trial - the SILENCE study, a first impression.
Auteur: H.J. van Esch, Lia van Zuylen, Agnes van der Heide, Carin C.D. van der Rijt
Titel: ScopolamIne butyL givEN prophylactiCally for dEath rattle: a study protocol of a randomized double-blind placebo-controlled trial - the SILENCE study: a first impression
Auteur: H. J. van Esch M.D., L. van Zuylen M.D. PhD, A. van der Heide M.D. PhD, C.C.D. van der Rijt M.D. PhD
Titel: Methodology for Double-blind Placebocontrolled Research in Hospices: Challenge or Feasible Procedure?
Auteur: H. J. van Esch M.D., L. van Zuylen M.D. PhD, A. van der Heide M.D. PhD, C.C.D. van der Rijt M.D. PhD
Titel: Kick off Cadenza
Auteur: Jet van Esch
Titel: Reutelen: Ervaringen van naasten
Auteur: Harriette van Esch, Martine E. Lokker, Judith Rietjens, Lia van Zuylen, Carin C.D. van der Rijt, Agnes van der Heide.
Titel: Een gerandomiseerde dubbelblinde placebo-gecontroleerde studie naar de effectiviteit van preventief gegeven scopolaminebutyl op reutelen in drie hospices in het consortium Zuidwest- Nederland: een eerste impressie
Auteur: H.J. van Esch, Lia van Zuylen, Agnes van der Heide, Carin C.D. van der Rijt 1 december 2017
Titel: Death Rattle: Possible Factors of Influence on Perception of Relatives
Auteur: Harriette van Esch, Martine E. Lokker, Judith Rietjens, Lia van Zuylen, Carin C.D. van der Rijt, Agnes van der Heide.
Titel: Scopolamine Butylbromide for Preventing End-of-Life Death Rattle
Auteur: Jet van Esch, Jared Lowe, Ethan Basch
Link: https://edhub.ama-assn.org/jn-learning/audio-player/18645577
Titel: : Scopolamine butyl given prophylactically for death rattle: a study protocol of a randomized double-blind placebo-controlled trial - the SILENCE study, a first impression.
Auteur: H.J. van Esch, Lia van Zuylen, Agnes van der Heide, Carin C.D. van der Rijt
Titel: Een gerandomiseerde dubbelblinde placebo-gecontroleerde studie naar de effectiviteit van preventief gegeven scopolaminebutyl op reutelen in hospices in het consortium Zuidwest- Nederland: voortgang
Auteur: H.J. van Esch, Lia van Zuylen, Agnes van der Heide, Carin C.D. van der Rijt
Titel: Een gerandomiseerde dubbelblinde placebo-gecontroleerde studie naar de effectiviteit van preventief gegeven ScopolamInebutyL op reutelEN in drie hospiCEs in het consortium Zuidwest-Nederland: een eerste impressie
Auteur: Jet van Esch, Lia van Zuylen , Agnes van der Heide, Karin van der Rijt
Titel: Een gerandomiseerde dubbelblinde placebo-gecontroleerde studie naar de effectiviteit van preventief gegeven scopolaminebutyl op reutelen in hospices in het consortium Zuidwest- Nederland: voortgang
Auteur: H.J. van Esch, Lia van Zuylen, Agnes van der Heide, Carin C.D. van der Rijt
Titel: Methodologie voor dubbelblind placebo-gecontroleerd onderzoek in hospices: een onmogelijke uitdaging of haalbare kaart?
Auteur: H.J. van Esch, Lia van Zuylen, Agnes van der Heide, Carin C.D. van der Rijt
Titel: Scopolaminebutyl given prophylactically for death rattle: study protocol of a randomized double-blind placebo-controlled trial in a frail patient population (the SILENCE study)
Auteur: van Esch, Harriëtte J., van Zuylen, Lia, Oomen–de Hoop, Esther, van der Heide, Agnes, van der Rijt, Carin C. D.
Magazine: BMC palliative care
Titel: Effect of Prophylactic Subcutaneous Scopolamine Butylbromide on Death Rattle in Patients at the End of Life
Auteur: Harriëtte J. van Esch, MD; Lia van Zuylen, MD, PhD; Eric C. T. Geijteman, MD, PhD; Esther Oomen-de Hoop, PhD; Bregje A. A. Huisman, MD; Heike S. Noordzij-Nooteboom, MD; Renske Boogaard, RN; Agnes van der Heide, MD, PhD; Carin C. D. van der Rijt, MD, PhD
Magazine: JAMA
Link: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2784661
Titel: wat houdt de reutelenstudie in?
Auteur: : H.J. van Esch, Lia van Zuylen, Agnes van der Heide, Carin C.D. van der Rijt
Titel: Response to “Hyoscine butylbromide for the management of death rattle: sooner rather than later.
Auteur: Harriette J. van Esch, Eric C.T. Geijteman, Carin C.D. van der Rijt
Magazine: Journal of pain and symptom management

Verslagen


Eindverslag

Bij stervende patiënten kan sprake zijn van reutelen, een luidruchtige ademhaling veroorzaakt door slijm in de luchtwegen, dat voor naasten verontrustend kan zijn. Medicatie wordt soms overwogen, maar er is geen bewijs dat dit helpt. Om te onderzoeken of preventieve inzet van medicatie (scopolaminebutyl (SB)) reutelen voorkomt is deze studie opgezet. Bij de start van de stervensfase kreeg de helft van de patiënten 4x daags SB toegediend, de andere helft een placebo. SB halveerde de kans op reutelen en er waren niet meer bijwerkingen. Aan naasten is een vragenlijst gestuurd om de beleving van deelname aan de studie te onderzoeken en 13 naasten zijn geïnterviewd. Naasten ervaarden deelname niet als belastend. Het gebeurde na overleg met de naasten en werd ingegeven door de wens bij te willen dragen aan de wetenschap of de hoop zelf er baat bij te hebben. De conclusie is dat preventieve toediening van SB reutelen kan voorkomen en dat het mogelijk is om onderzoek te doen in de stervenfase.
Samenvatting: Bij ongeveer de helft van de stervende patiënten worden de dagen voor het overlijden belast door het optreden van reutelen: een luidruchtige ademhaling veroorzaakt door de aanwezigheid van slijm in de hogere ademhalingswegen. Patiënten kunnen vooraf bang zijn voor het optreden van reutelen, door herinneringen aan het sterfbed van dierbaren waarbij het reutelen als stikken werd geïnterpreteerd. Voor de naasten kan het reutelende geluid onaangenaam en verontrustend zijn. Voorlichting en houdingsverandering zijn de aanbevolen handelingen. Als het reutelen desondanks als belastend wordt ervaren, kunnen medicijnen (anticholinergica) worden overwogen. Er is echter geen bewijs voor het effect van deze medicijnen op het reutelen. Omdat de medicatie niets doet op het al bestaande slijm, lijkt het logischer te starten vóórdat er sprake is van reutelen (profylactisch). In deze studie wordt het profylactisch effect van scopolaminebutyl (Buscopan®) op reutelen onderzocht in een dubbelblinde, placebo-gecontroleerde gerandomiseerde studie. Bij ingaan van de stervensfase zal de helft van de patiënten 4x daags scopolaminebutyl via een in de huid ingebracht naaldje toegediend krijgen, de andere helft zal een placebo toegediend krijgen. Daarnaast worden enkele weken na het overlijden vragenlijsten naar naasten/de nabestaande gestuurd om de beleving van deelname aan een studie tijdens de stervensfase te beoordelen/te onderzoeken. Het onderzoek wordt uitgevoerd in een samenwerkingsverband tussen Erasmus MC en de hospicevoorzieningen Calando (Dirksland), Curamus (Hulst), de Regenboog en Cadenza (Rotterdam).

Onderwerpen

Palliatieve zorg
Eerstelijnszorg
Medicijnen
Medisch-specialistische zorg
Participatief en praktijkgericht onderzoek
Verpleging en verzorging
Zorginnovaties en kwaliteit

Kenmerken

Projectnummer:
844001203
Looptijd: 100%
2016
2020
Gerelateerde programma's:
Gerelateerde subsidieronde:
Palliantie. Meer dan zorg. 1e open ronde
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. C.C.D. van der Rijt MD PhD
Verantwoordelijke organisatie:
Erasmus MC

Domeinen

In het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland leest u meer over de onderwerpen fysieke dimensie en stervensfase.

Domein 3: fysieke dimensie
Domein 7: stervensfase