The role of neuroinflammation in genetic Frontotemporal dementia
Achtergrond
Frontotemporale dementie (FTD) is na Alzheimer de voorkomende vorm van dementie. Er is sprake van een erfelijke vorm in 30-40% van de patiënten met FTD. In toenemende mate is er bewijs dat ontstekingen in de hersenen (neuroinflammatie) een rol speelt bij dementie.
Aanpak
In het Erasmus MC vervolgen wij genetische FTD patiënten en hun gezonde familieleden die 50% kans hebben om de ziekte te ontwikkelen. We verzamelen sinds 2010 jaarlijks of tweejaarlijks klinische gegevens, bloed, hersenvocht en MRI-scans van de deelnemers.
Doel
In deze studie gaan we de rol van hersenontstekingen onderzoeken in genetische FTD met behulp van biomarkers. We zullen we biomarkers in het hersenvocht in verband brengen met andere klinische, fluïde (bloed) en neuroimaging biomarkers (MRI en and18F-DPA-binding on PET). Daarnaast, zullen wij de expressie van celkernen uit versgevroren hersenweefsel in verband brengen met vorm-kenmerken van immuuncellen (microglia) om nieuwe ziektemarkers of therapeutische aanknopingspunten te ontdekken.
Meer informatie
- Onderzoek naar frontotemporale dementie
- Informatie over dementie
Producten
Titel: Neurovascular dysfunction in GRN-associated frontotemporal dementia identified by single-nucleus RNA sequencing of human cerebral cortex
Auteur: Emma Gerrits 1, Lucia A A Giannini 2, Nieske Brouwer 1, Shamiram Melhem 2, Danielle Seilhean 3 4, Isabelle Le Ber 4 5; Brainbank Neuro-CEB Neuropathology Network; Alwin Kamermans 6, Gijs Kooij 6, Helga E de Vries 6, Erik W G M Boddeke 1 7, Harro Seelaar 2, John C van Swieten # 2, Bart J L Eggen # 8
Magazine: Nature Neuroscience
Begin- en eindpagina: 1034-1048
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35879464/
Auteur: Emma Gerrits 1, Lucia A A Giannini 2, Nieske Brouwer 1, Shamiram Melhem 2, Danielle Seilhean 3 4, Isabelle Le Ber 4 5; Brainbank Neuro-CEB Neuropathology Network; Alwin Kamermans 6, Gijs Kooij 6, Helga E de Vries 6, Erik W G M Boddeke 1 7, Harro Seelaar 2, John C van Swieten # 2, Bart J L Eggen # 8
Magazine: Nature Neuroscience
Begin- en eindpagina: 1034-1048
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35879464/
Titel: Longitudinal changes in qualitative aspects of semantic fluency in presymptomatic and prodromal genetic frontotemporal dementia
Auteur: Lize C Jiskoot 1 2, Esther van den Berg 3, Sascha A A M Laenen 3, Jackie M Poos 3, Lucia A A Giannini 3, Djaina D Satoer 4, Judy van Hemmen 3, Yolande A L Pijnenburg 5, Jet M J Vonk 6 7, Harro Seelaar 3
Magazine: J Neurology
Auteur: Lize C Jiskoot 1 2, Esther van den Berg 3, Sascha A A M Laenen 3, Jackie M Poos 3, Lucia A A Giannini 3, Djaina D Satoer 4, Judy van Hemmen 3, Yolande A L Pijnenburg 5, Jet M J Vonk 6 7, Harro Seelaar 3
Magazine: J Neurology
Titel: CSF sTREM2 is elevated in a subset in GRN-related frontotemporal dementia
Auteur: Emma L van der Ende 1, Estrella Morenas-Rodriguez 2, Corey McMillan 3, Murray Grossman 3, David Irwin 3, Raquel Sanchez-Valle 4, Caroline Graff 5, Rik Vandenberghe 6, Yolande A L Pijnenburg 7, Robert Laforce 8, Isabelle Le Ber 9, Alberto Lleo 10, Christian Haass 11, Marc Suarez-Calvet 12, John C van Swieten 1, Harro Seelaar 13
Magazine: Neurobiology of Aging
Begin- en eindpagina: 158-158
Link: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0197458021000798?via%3Dihub
Auteur: Emma L van der Ende 1, Estrella Morenas-Rodriguez 2, Corey McMillan 3, Murray Grossman 3, David Irwin 3, Raquel Sanchez-Valle 4, Caroline Graff 5, Rik Vandenberghe 6, Yolande A L Pijnenburg 7, Robert Laforce 8, Isabelle Le Ber 9, Alberto Lleo 10, Christian Haass 11, Marc Suarez-Calvet 12, John C van Swieten 1, Harro Seelaar 13
Magazine: Neurobiology of Aging
Begin- en eindpagina: 158-158
Link: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0197458021000798?via%3Dihub
Titel: In vivo PET imaging of neuroinflammation in familial frontotemporal dementia
Auteur: Harro Seelaar and John C. van Swieten
Magazine: Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry
Begin- en eindpagina: 92-92
Link: https://jnnp.bmj.com/content/92/3/231.info
Auteur: Harro Seelaar and John C. van Swieten
Magazine: Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry
Begin- en eindpagina: 92-92
Link: https://jnnp.bmj.com/content/92/3/231.info
Titel: A data-driven disease progression model of fluid biomarkers in genetic frontotemporal dementia
Auteur: van der Ende EL, Bron EE, Poos JM, Jiskoot LC, Panman JL, Papma JM, Meeter LH, Dopper EGP, Wilke C, Synofzik M, Heller C, Swift IJ, Sogorb-Esteve A, Bouzigues A, Borroni B, Sanchez-Valle R, Moreno F, Graff C, Laforce R, Galimberti D, Masellis M, Tartaglia MC, Finger E, Vandenberghe R, Rowe JB, de Mendonça A, Tagliavini F, Santana I, Ducharme S, Butler CR, Gerhard A, Levin J, Danek A, Otto M, Pijnenburg YAL, Sorbi S, Zetterberg H, Niessen WJ, Rohrer JD, Klein S, van Swieten JC, Venkatraghavan V,
Magazine: Brain
Begin- en eindpagina: 1-2
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34633446/
Auteur: van der Ende EL, Bron EE, Poos JM, Jiskoot LC, Panman JL, Papma JM, Meeter LH, Dopper EGP, Wilke C, Synofzik M, Heller C, Swift IJ, Sogorb-Esteve A, Bouzigues A, Borroni B, Sanchez-Valle R, Moreno F, Graff C, Laforce R, Galimberti D, Masellis M, Tartaglia MC, Finger E, Vandenberghe R, Rowe JB, de Mendonça A, Tagliavini F, Santana I, Ducharme S, Butler CR, Gerhard A, Levin J, Danek A, Otto M, Pijnenburg YAL, Sorbi S, Zetterberg H, Niessen WJ, Rohrer JD, Klein S, van Swieten JC, Venkatraghavan V,
Magazine: Brain
Begin- en eindpagina: 1-2
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34633446/
Titel: CSF sTREM2 is elevated in a subset in GRN-related frontotemporal dementia
Auteur: Emma L van der Ende 1, Estrella Morenas-Rodriguez 2, Corey McMillan 3, Murray Grossman 3, David Irwin 3, Raquel Sanchez-Valle 4, Caroline Graff 5, Rik Vandenberghe 6, Yolande A L Pijnenburg 7, Robert Laforce 8, Isabelle Le Ber 9, Alberto Lleo 10, Christian Haass 11, Marc Suarez-Calvet 12, John C van Swieten 1, Harro Seelaar 13
Magazine: Neurobiol Aging
Auteur: Emma L van der Ende 1, Estrella Morenas-Rodriguez 2, Corey McMillan 3, Murray Grossman 3, David Irwin 3, Raquel Sanchez-Valle 4, Caroline Graff 5, Rik Vandenberghe 6, Yolande A L Pijnenburg 7, Robert Laforce 8, Isabelle Le Ber 9, Alberto Lleo 10, Christian Haass 11, Marc Suarez-Calvet 12, John C van Swieten 1, Harro Seelaar 13
Magazine: Neurobiol Aging
Titel: A data-driven disease progression model of fluid biomarkers in genetic frontotemporal dementia
Auteur: Emma L van der Ende 1, Esther E Bron 2, Jackie M Poos 1, Lize C Jiskoot 1, Jessica L Panman 1, Janne M Papma 1, Lieke H Meeter 1, Elise G P Dopper 1, Carlo Wilke 3 4, Matthis Synofzik 3 4, Carolin Heller 5, Imogen J Swift 5, Aitana Sogorb-Esteve 5 6, Arabella Bouzigues 6, Barbara Borroni 7, Raquel Sanchez-Valle 8, Fermin Moreno 9 10, Caroline Graff 11 12, Robert Laforce 13, Daniela Galimberti 14 15, Mario Masellis 16, Maria Carmela Tartaglia 17, Elizabeth Finger 18, Rik Vandenberghe 19, James B
Magazine: Brain
Auteur: Emma L van der Ende 1, Esther E Bron 2, Jackie M Poos 1, Lize C Jiskoot 1, Jessica L Panman 1, Janne M Papma 1, Lieke H Meeter 1, Elise G P Dopper 1, Carlo Wilke 3 4, Matthis Synofzik 3 4, Carolin Heller 5, Imogen J Swift 5, Aitana Sogorb-Esteve 5 6, Arabella Bouzigues 6, Barbara Borroni 7, Raquel Sanchez-Valle 8, Fermin Moreno 9 10, Caroline Graff 11 12, Robert Laforce 13, Daniela Galimberti 14 15, Mario Masellis 16, Maria Carmela Tartaglia 17, Elizabeth Finger 18, Rik Vandenberghe 19, James B
Magazine: Brain
Titel: Differential linguistic features of verbal fluency in behavioral variant frontotemporal dementia and primary progressive aphasia.
Auteur: E van den Berg 1, J C M Dijkzeul 2, J M Poos 1, W S Eikelboom 1, J van Hemmen 1, S Franzen 1, F J de Jong 1, E G P Dopper 1, J M J Vonk 3 4, J M Papma 1, D Satoer 5, L C Jiskoot 1 6, H Seelaar 1
Magazine: Appl Neuropsychol Adult
Auteur: E van den Berg 1, J C M Dijkzeul 2, J M Poos 1, W S Eikelboom 1, J van Hemmen 1, S Franzen 1, F J de Jong 1, E G P Dopper 1, J M J Vonk 3 4, J M Papma 1, D Satoer 5, L C Jiskoot 1 6, H Seelaar 1
Magazine: Appl Neuropsychol Adult
Titel: Differential linguistic features of verbal fluency in behavioral variant frontotemporal dementia and primary progressive aphasia
Auteur: E van den Berg 1, J C M Dijkzeul 2, J M Poos 1, W S Eikelboom 1, J van Hemmen 1, S Franzen 1, F J de Jong 1, E G P Dopper 1, J M J Vonk 3 4, J M Papma 1, D Satoer 5, L C Jiskoot 1 6, H Seelaar 1
Magazine: Applied Neuropsychology: Adult
Begin- en eindpagina: 1-9
Auteur: E van den Berg 1, J C M Dijkzeul 2, J M Poos 1, W S Eikelboom 1, J van Hemmen 1, S Franzen 1, F J de Jong 1, E G P Dopper 1, J M J Vonk 3 4, J M Papma 1, D Satoer 5, L C Jiskoot 1 6, H Seelaar 1
Magazine: Applied Neuropsychology: Adult
Begin- en eindpagina: 1-9
Titel: [18F]Flortaucipir PET Across Various MAPT Mutations in Presymptomatic and Symptomatic Carriers
Auteur: Emma E. Wolters, MD, PhD,corresponding author Janne M. Papma, PhD, Sander C.J. Verfaillie, PhD, Denise Visser, MSc, Emma Weltings, MSc, Colin Groot, PhD, Emma L. van der Ende, MD, Lucia A.A. Giannini, MD, Hayel Tuncel, MSc, Tessa Timmers, MD, PhD, Ronald Boellaard, PhD, Maqsood Yaqub, PhD, Danielle M.E. van Assema, MD, PhD, Dennis A. Kuijper, MSc, Marcel Segbers, MSc, Annemieke J.M. Rozemuller, MD, PhD, Frederik Barkhof, MD, PhD, Albert D. Windhorst, PhD, Wiesje M. van der Flier, PhD, Yolande A.
Magazine: Neurology
Begin- en eindpagina: 1017-1030
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8448551/
Auteur: Emma E. Wolters, MD, PhD,corresponding author Janne M. Papma, PhD, Sander C.J. Verfaillie, PhD, Denise Visser, MSc, Emma Weltings, MSc, Colin Groot, PhD, Emma L. van der Ende, MD, Lucia A.A. Giannini, MD, Hayel Tuncel, MSc, Tessa Timmers, MD, PhD, Ronald Boellaard, PhD, Maqsood Yaqub, PhD, Danielle M.E. van Assema, MD, PhD, Dennis A. Kuijper, MSc, Marcel Segbers, MSc, Annemieke J.M. Rozemuller, MD, PhD, Frederik Barkhof, MD, PhD, Albert D. Windhorst, PhD, Wiesje M. van der Flier, PhD, Yolande A.
Magazine: Neurology
Begin- en eindpagina: 1017-1030
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8448551/
Titel: Editorial: In vivo PET imaging of neuroinflammation in familial frontotemporal dementia
Auteur: Harro Seelaar & John Van Swieten
Magazine: J Neurol Neurosurg Psychiatry .
Auteur: Harro Seelaar & John Van Swieten
Magazine: J Neurol Neurosurg Psychiatry .
Titel: Genome-wide association study of frontotemporal dementia identifies a C9ORF72 haplotype with a median of 12-G4C2 repeats that predisposes to pathological repeat expansions
Auteur: Reus LM, Jansen IE, Mol MO, van Ruissen F, van Rooij J, van Schoor NM, Tesi N, Reinders MJT, Huisman MA, Holstege H, Visser PJ, de Boer SCM, Hulsman M, Ahmad S, Amin N, Uitterlinden AG, Ikram A, van Duijn CM, Seelaar H, Ramakers IHGB, Verhey FRJ, van der Lugt A, Claassen JAHR, Jan Biessels G, De Deyn PP, Scheltens P, van der Flier WM, van Swieten JC, Pijnenburg YAL, van der Lee SJ.
Magazine: Translational psychiatry
Begin- en eindpagina: 451-451
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8413318/
Auteur: Reus LM, Jansen IE, Mol MO, van Ruissen F, van Rooij J, van Schoor NM, Tesi N, Reinders MJT, Huisman MA, Holstege H, Visser PJ, de Boer SCM, Hulsman M, Ahmad S, Amin N, Uitterlinden AG, Ikram A, van Duijn CM, Seelaar H, Ramakers IHGB, Verhey FRJ, van der Lugt A, Claassen JAHR, Jan Biessels G, De Deyn PP, Scheltens P, van der Flier WM, van Swieten JC, Pijnenburg YAL, van der Lee SJ.
Magazine: Translational psychiatry
Begin- en eindpagina: 451-451
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8413318/
Titel: Neurovascular dysfunction in GRN-associated frontotemporal dementia identified by single-nucleus RNA sequencing of human cerebral cortex
Auteur: Emma Gerrits 1, Lucia A A Giannini 2, Nieske Brouwer 1, Shamiram Melhem 2, Danielle Seilhean 3 4, Isabelle Le Ber 4 5; Brainbank Neuro-CEB Neuropathology Network; Alwin Kamermans 6, Gijs Kooij 6, Helga E de Vries 6, Erik W G M Boddeke 1 7, Harro Seelaar 2, John C van Swieten # 2, Bart J L Eggen # 8
Magazine: Nature Neuroscience
Auteur: Emma Gerrits 1, Lucia A A Giannini 2, Nieske Brouwer 1, Shamiram Melhem 2, Danielle Seilhean 3 4, Isabelle Le Ber 4 5; Brainbank Neuro-CEB Neuropathology Network; Alwin Kamermans 6, Gijs Kooij 6, Helga E de Vries 6, Erik W G M Boddeke 1 7, Harro Seelaar 2, John C van Swieten # 2, Bart J L Eggen # 8
Magazine: Nature Neuroscience
Titel: Elevated CSF and plasma complement proteins in genetic frontotemporal dementia: results from the GENFI study.
Auteur: Emma van der Ende,.... Harro Seelaar
Magazine: J Neuroinflammation
Auteur: Emma van der Ende,.... Harro Seelaar
Magazine: J Neuroinflammation
Titel: Clinical Value of Longitudinal Serum Neurofilament Light Chain in Prodromal Genetic Frontotemporal Dementia
Auteur: Lucia A A Giannini 1, Harro Seelaar 1, Emma L van der Ende 1, Jackie M Poos 1, Lize C Jiskoot 1, Elise G P Dopper 1, Yolande A L Pijnenburg 1, Eline A J Willemse 1, Lisa Vermunt 1, Charlotte E Teunissen 1, John C van Swieten 1, Lieke H Meeter 2
Magazine: Neurology
Auteur: Lucia A A Giannini 1, Harro Seelaar 1, Emma L van der Ende 1, Jackie M Poos 1, Lize C Jiskoot 1, Elise G P Dopper 1, Yolande A L Pijnenburg 1, Eline A J Willemse 1, Lisa Vermunt 1, Charlotte E Teunissen 1, John C van Swieten 1, Lieke H Meeter 2
Magazine: Neurology