State of the Art: Maatschappelijke gevolgen van verslaving.

Introductie Recent heeft het EMCDDA gesteld dat nu Europa een periode van economische bezuinigingen in gaat de angst bestaat dat dit gepaard gaat met een toename van problematische vormen van drugsgebruik. Tegelijkertijd, wordt Europa geconfronteerd met het bijkomende gevaar dat in een tijd waarin de noodzaak van een effectieve reactie mogelijk toeneemt, bezuinigingsmaatregelen ertoe zouden kunnen leiden dat in voorzieningen wordt gesneden. De situatie in Nederland is niet anders. Op het gebied van drugs- en alcoholgebruik zijn een aantal ontwikkelingen gaande die aandacht behoeven. Ondanks een dalende trend in het afgelopen decennium is het cannabisgebruik onder scholieren relatief hoog vergeleken met andere Europese scholieren. Daartegenover staat een groei van het aantal cliënten met een cannabisprobleem bij de verslavingszorg. Ook steeg tussen 2001 en 2010 het aantal cannabiscliënten in de verslavingszorg van bijna 3500 naar 11 duizend. Cocaïnegebruik komt relatief veel voor onder jonge volwassenen die uitgaan. Daar komt bij dat cocaïnegebruik een belangrijke rol speelt bij drugsgerelateerde ongevallen bij spoedeisende eerste hulpafdelingen. De maatschappelijke kosten van drugs zijn in Nederland nimmer systematisch geïnventariseerd. Wel zijn er enkele onderzoeken in het buitenland gedaan. Zo meldt het Verenigd Koninkrijk dat de economische en maatschappelijke kosten van het gebruik van drugs €22,26 miljard bedroegen. Het meest recente Nederlandse onderzoek naar de kosten van alcoholgebruik voor de maatschappij dateert uit 2001. KPMG kwam tot een schatting van een kostenpost van 2,58 miljard euro per jaar door overmatig alcoholgebruik (KPMG, 2001). Voor vrijwel alle middelenverslavingen geldt dus dat het aantal mensen dat een beroep doet op de verslavingszorg is toegenomen. Daarnaast is duidelijk dat de maatschappelijk gevolgen en kosten hoog zijn. De ontwikkeling en implementatie van kosteneffectieve behandel- en preventieprogramma’s en maatregelen zijn, zeker ten tijde van bezuinigingen, dan ook essentieel. Plan van aanpak Om te komen tot een (kosten)effectieve aanpak van verslaving is het van belang om te weten wat de belangrijkste wetenschappelijke kennislacunes zijn met betrekking tot behandeling, preventie en aanpak van verslaving. Alleen op deze manier kunnen toekomstige richtingen voor onderzoek worden vastgesteld. Het Trimbos-instituut heeft het afgelopen decennium reeds een serie belangrijke publicaties op dit terrein geschreven. Voorbeelden zijn de NDM jaarberichten, de NEMESIS studies, Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder jongeren, Evaluatie van het Nederlandse drugsbeleid. Doelstelling Een overzicht bieden van de actuele stand van de wetenschap en de Nederlandse praktijk met betrekking tot de maatschappelijke gevolgen van verslaving aan harddrugs, cannabis-, alcohol- en combigebruik, alsmede een overzicht bieden van kennislacunes. Vraagstelling Conform de opdracht zal per middel, alsmede voor combinatiegebruik, ingegaan worden op de volgende deelvragen: 1) In welke mate komt het gebruik voor in Nederland? 2) Welke risicogroepen zijn er te onderscheiden? 3) Welke effectieve strategieën en vormen van verslavingsbehandeling zijn beschikbaar en in welke mate zijn deze geïmplementeerd? 4) Welke effectieve strategieën en vormen van verslavingspreventie zijn beschikbaar en in welke mate zijn deze geïmplementeerd? 5) Wat zijn de maatschappelijke kosten en baten van verslaving, misbruik en problematisch gebruik? 6) Wat zijn de belangrijkste wetenschappelijke vragen m.b.t. de verslaving, behandeling en preventie? 7) Wat zijn de toekomstige richtingen voor onderzoek m.b.t. de verslaving, behandeling en preventie? Focus - In dit voorstel ligt de focus op de maatschappelijk gevolgen van verslaving: o.a. overlast, agressie & geweld, criminaliteit, spijbelen & schooluitval, verkeersongevallen, ziekteverzuim, werkloosheid en dakloosheid. - Daarnaast wordt het accent gelegd op harddrugs, cannabis-, alcohol-, en combigebruik. Tabak, games en gokken worden in deze studie kort behandeld. - Een derde accent is de inclusie van misbruik en problematisch gebruik. Hoewel de commissie stelt dat de focus bij voorkeur ligt op verslaving, wordt voorgesteld om ook misbruik en problematisch gebruik op te nemen. De maatschappelijk gevolgen van drugsmisbruik zijn vele malen groter dan de gevolgen van enkel verslaving. Onderzoeksmethoden Het onderzoek wordt uitgevoerd in drie stappen. Allereerst een literatuurstudie in de belangrijkste databanken en websites, vervolgens een bespreking van de resultaten van de literatuurstudie tijdens de invitational conference en een expertmeeting. Hierbij zal nader worden ingegaan op de belangrijkste wetenschappelijke vragen met betrekking tot verslaving, behandeling en preventie, alsmede potentiële richtingen voor onderzoek met betrekking tot verslaving, behandeling en preventie worden verkend.