Therapieverbetering door a-specifieke factoren, te bestuderen met humaan-ethologische observatie van adolescent en therapeut

In een overzicht van wetenschappelijke literatuur over effectieve interventies voor jeugdigen uitgevoerd voor het ZonMw-programma ‘Effectief werken in de jeugdsector’, werd duidelijk dat algemeen werkzame factoren zoals non-verbaal gedrag, even belangrijk zijn voor therapiesucces als specifieke interventietechnieken. Desondanks bleek uit dit overzicht dat eerder onderzoek naar cliënt-, professional-, en alliantiefactoren en hun samenhang met zorgresultaat in de jeugdsector, vrijwel allemaal gebaseerd was op vragenlijstonderzoek en dat gebruik van observaties niet tot nauwelijks voorkomt.

Eerdere humaan-ethologische studies, waarbij wel gebruik gemaakt werd van observatie van non-verbaal interactie gedrag van volwassen depressieve cliënten en therapeuten, hebben echter geleid tot inzicht gevende bevindingen. Uit deze onderzoeken is onder andere gebleken dat het gedrag van zowel volwassen depressieve cliënten als therapeuten verschilt tussen intake interviews met cliënten die wel en cliënten die geen verbetering lieten zien na behandeling. Intake interviews met cliënten die geen verbetering lieten zien werden gekenmerkt door steun vragend gedrag van cliënten en zowel steun gevend, als afwijzend, gedrag van therapeuten. Deze resultaten zijn in overeenstemming met de interactionele theorie van depressie, welke suggereert dat de ontwikkeling van depressie het resultaat is van een interactioneel proces. Depressieve personen zouden ondersteunend gedrag uitlokken bij anderen in de omgeving. Het gedrag waarmee de ander reageert is een combinatie van ondersteunend en afwijzend gedrag. Dit zorgt ervoor dat de depressieve persoon, die zich op den duur bewust wordt van deze afwijzing, meer depressief gedrag zal laten zien om meer ondersteunend gedrag bij anderen uit te lokken.

De doelstelling van het huidige onderzoeksproject was om te onderzoeken of hetzelfde geldt voor adolescenten. Hiertoe werden adolescenten met angst- of stemmingsklachten en hun therapeuten gevraagd deel te nemen aan het onderzoek. Om zicht te krijgen op af- of toename van klachten vulden adolescenten aan het begin en eind van de behandeling vragenlijsten in omtrent depressie- en angstsymptomen. Het non-verbale gedrag van adolescenten en therapeuten, tijdens (één van) de eerste therapiesessie(s), werd opgenomen op video en gecodeerd door een expert gedragsanalist. Dit gecodeerde gedrag werd vervolgens opgedeeld in gedragscategorieën, gebaseerd op eerder onderzoek onder depressieve volwassen cliënten, om te gebruiken in statistische analyses.