Towards optimal vitamin D treatment to decrease fall and fracture risk, improve the metabolic profile and decrease the risk for depression.
Vitamine D-gebrek komt veel voor bij ouderen en veroorzaakt afbraak van botweefsel, vallen, botbreuken en het draagt bij aan chronische ziekten. Er is een model ontwikkeld dat breed toepasbaar is waarmee het risico op vitamine D-gebrek kan worden voorspeld met eenvoudige vragen zoals geslacht, seizoen, fietsen, tuinieren, medicijngebruik.
Resultaten
Er is bewezen dat vitamine D-gebrek leidt tot minder goed fysiek functioneren en beperkingen bij dagelijkse bezigheden. Vitamine D-gebrek veroorzaakt een slechtere botkwaliteit bij ouderen met een laag gewicht.
De drempelwaarde voor een optimale vitamine D-spiegel is onderzocht voor vallen, botbreuken, bloeddruk, handknijpkracht en fysiek functioneren. Deze drempelwaarde verschilt voor bovenstaande uitkomsten en hangt af van geslacht, leeftijd en lichaamsgewicht.
Tijdens een nationale bijeenkomst van deskundigen is een strategie besproken om vitamine D-gebrek te voorkomen bij verschillende risicogroepen (urgentievolgorde: verpleeghuisbewoners, thuiswonende ouderen, immigranten), uitgaande van het laatste advies van de Gezondheidsraad.
Producten
Auteur: SC van Dijk, E Sohl, C Oudshoorn, AW Enneman, AC Ham, KMA Swart et al
Magazine: Age and Ageing
Auteur: E Sohl, RT de Jongh, AC Heijboer, KMA Swart, EM Brouwer-Brolsma, AW Enneman, CP de Groot, N vander Velde, RA Dhonukshe-Rutten, P Lips, NM van Schoor
Magazine: Osteoporosis International
Auteur: E Sohl, RT de Jongh, MW Heymans, NM van Schoor, P Lips
Magazine: Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism
Auteur: E Sohl, MW Heymans, RT de Jongh, M den Heijer, M Visser, T Merlijn, P Lips, NM van Schoor
Magazine: American Journal of Clinical Nutrition
Auteur: E Sohl, NM van Schoor, RT de Jongh, M Visser, DJH Deeg, P.Lips
Magazine: Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism
Auteur: E Sohl, NM van Schoor
Magazine: Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde
Auteur: E Sohl, RT de Jongh, KMA Swart, AW Enneman, JP van Wijngaarden, SC van Dijk, AC Ham, NL van der Zwaluw, EM Brouwer-Brolsma, N van der Velde, CPGM de Groot, SJ te Velde, P Lips, NM van Schoor
Magazine: Calcified Tissue International
Auteur: E Sohl, NM van Schoor, RT de Jongh, OJ de Vries, P Lips
Magazine: European Journal of Endocrinology
Auteur: Evelien Sohl
Verslagen
Eindverslag
De belangrijkste functie van vitamine D is het stimuleren van de calciumopname uit de darmen, waardoor het bot gemineraliseerd kan worden. Het is algemeen bekend dat vitamine D-tekort veel voorkomt onder de oudere bevolking. Er zijn veel verschillende risicofactoren voor vitamine D-tekort onder de oudere bevolking bekend. Omdat de vorming van vitamine D in de huid onder invloed van UVB-straling de belangrijkste bron is van vitamine D, zal een veranderende leefstijl van de oudere bevolking, bijvoorbeeld door een verminderd aantal activiteiten die buiten plaatsvinden, het risico op vitamine D-tekort doen toenemen.
Dit onderzoek had als doel de risicofactoren en de gevolgen van een vitamine D-tekort beter te definiëren zodat een betere vitamine D status kan worden bereikt onder de oudere bevolking. Sommige medicijnen zoals lisdiuretica, inhalatie corticosteroïden, en orale antidiabetica en ook het aantal medicamenten zijn geassocieerd met lagere vitamine D-spiegel. Daarom zouden artsen beducht moeten zijn op een lage vitamine D status bij ouderen met polyfarmacie. Er werd een instrument ontwikkeld waarmee vitamine D-gebrek kan worden voorspeld door middel van eenvoudige vragen, zoals leeftijd, geslacht, body mass index (BMI), roken, alcoholgebruik, seizoen, activiteiten buitenshuis en medicatiegebruik. De ontwikkelde modellen kunnen worden gebruikt door huisartsen of als zelftest om mensen te overtuigen vitamine D supplementen te gebruiken, als het model een hoog risico op een vitamine D-tekort voorspelt.
Fysiek functioneren werd gemeten door drie testen: de looptest, de sta-op-uit-een-stoeltest, en de tandemstandtest. Fysiek functioneren hing samen met de vitamine D-status bij personen vanaf 55 jaar. Vitamine D-gebrek voorspelde ook slechter fysiek functioneren na 3 jaar bij mensen van 65 jaar en ouder. Tevens werd onderzocht of vitamine D status gerelateerd was aan het hebben van functionele beperkingen, zoals traplopen, aan- en uitkleden, het opstaan van en gaan zitten op een stoel, knippen van eigen teennagels, buiten wandelen gedurende 5 minuten zonder te rusten, en gebruik maken van het eigen of openbaar vervoer. Een lage vitamine D status voorspelde een grotere kans op het hebben van een beperking in één van de activiteiten op dat moment, maar ook na enige jaren. Verder werd onderzocht of vitamine D status gerelateerd was aan de dichtheid en de kwaliteit van het bot, gemeten door middel van ultrageluid (QUS) en dual-energy X-ray absorptiometry, (DXA). Alleen bij mensen met een laag –normaal lichaamsgewicht was er een verband tussen een lagere spiegel van vitamine D en lagere waardes gemeten met QUS en DXA. Het verband tussen vitamine D-gebrek en voorstadia van vasculaire schade werd onderzocht met ultrageluid (intima media dikte van de halsslagaders, IMT). Hieruit bleek dat bij een vitamine D-spiegel van 50 nmol/l de IMT het laagst was, dus de vaatschade waarschijnlijk het minst was. De drempelwaarde waarbij serum 25(OH)D als adequaat wordt beschouwd, staat nog ter discussie en deze drempelwaardes zijn onderzocht voor meerdere uitkomstmaten, zoals bijschildklierhormoon, vallen, botbreuken, fysiek functioneren, bloeddruk. De drempelwaarden bleken afhankelijk te zijn van de uitkomstmaat en varieerden van 46 tot 68 nmol/l. De gevonden drempelwaarden moeten worden geverifieerd in een klinische trial. In februari 2015 werd een expertmeeting met vertegenwoordigers uit het gehele veld gehouden. Tijdens deze expertmeeting is een strategie voor een betere implementatie van het huidige vitamine D-suppletieadvies van de Gezondheidsraad ontwikkeld. De belangrijkste aanbevelingen zijn dat bestaande contactmomenten met gezondheidszorgprofessionals moeten worden gebruikt voor het geven van advies betreffende vitamine D-suppletie. Zo kan het consultatiebureau gebruikt worden om te vragen naar de mate van vitamine D-suppletie binnen de gehele familie. Daarnaast kunnen andere contacten, zoals de griepprik, gebruikt worden voor de ke
De Gezondheidsraad adviseert een vitamine D supplement voor alle vrouwen van 50 jaar en ouder en alle mannen van 70 jaar en ouder. Dit betekent dat ca. 3 miljoen ouderen dagelijks vitamine D tabletten zouden moeten innemen. Het advies is nog niet geimplementeerd, behalve deels in verpleeghuizen. Van de kant van huisartsen zijn er bezwaren gerezen. Vitamine D gebrek komt veel voor bij de oudere bevolking. Vitamine D-gebrek wordt in verband gebracht met vallen en fracturen, met een mindere fysieke conditie, insuline resistentie, hart- en vaatziekten, depressie en vermindering van geheugen en longfunctie.
Het doel van het onderzoeksvoorstel is om
1 de bepalende factoren van de vitamine D status beter te definieren;
2. het effect van vitamine D status op de verschillende uitkomsten na te gaan;
3. de vereiste bloedspiegel van 25-hydroxyvitamine D voor de verschillende uitkomsten te schatten;
Deze vragen worden beantwoord met de gegevens van de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA).
4. de bevindingen van 1,2 en 3 worden gevalideerd in andere cohort- en interventiestudies, zoals de B-PROOF studie;
5. De vereiste dosis vitamine D die gewenst is voor de vereiste bloedspiegel van 25-hydroxyvitamine D voor de verschillende uitkomstmaten en verschillende groepen ouderen zal worden geschat.
Bij bovenstaande vragen wordt rekening gehouden met comedicatie, comorbiditeit en genetisch profiel.
Er werd een risicoprofiel ontwikkeld om vitamine D-gebrek op te sporen met makkelijk te meten variabelen zoals geslacht, leeftijd, fietsen, tuinieren, sporten en body mass index. De score loopt van 2 tot 77 en bij een score van 20 of lager was er 14 % kans op vitamine D gebrek, terwijl bij een score van 60 of hoger er 81 % kans was. Medicatie bleek invloed te hebben op de vitamine D status, dwz het aantal medicijnen, verder lisdiuretica en inhalatiecorticosteroiden, terwijl bij de jongeren medicijnen tegen diabetes en sommige medicijnen tegen hoge bloeddruk een verlagend effect hadden op de vitamine D spiegel. Vitamine D gebrek beinvloedt spiermassa en spierkracht. De samenhang van fysieke conditie en de vitamine D-status werden bevestigd in de LASA-studie en de B-PROOF studie. De fysieke conditie werd gemeten met een looptest, 5x opstaan uit een stoel en een evenwichtstest. De totale score (0-12) was 0,6 tot 1,5 lager bij deelnemers met vitamine D-gebrek. Functionele beperkingen zijn beperkingen in algemeen dagelijkse levensverrichtingen. Achteruitgang van spiermassa verhoogt de kans op functionele beperkingen, en deze verhogen de kans op verpleeghuisopname en overlijden. De volgende activiteiten werden in de LASA studie nagevraagd: traplopen, aan- en uitkleden, opstaan uit en zitten op een stoel, eigen teenagels knippen, 5 minuten buitenshuis wandelen zonder te rusten, en eigen of openbaar vervoer gebruiken. Vitamine D-gebrek hing samen met functionele beperkingen in LASA en voorspelde een toeneming van functionele beperkingen bij de ouderen. Voor de volgende periode is onderzoek gepland naar de samenhang van vitamine D status met ultrageluidmetingen van het hielbeen en de vaatwand. Verder zal onderzoek worden verricht naar de optimale vitamine D-spiegels voor verschillende uitkomstmaten.