Train the sedentary brain: move smart to reduce the risk of dementia

Achtergrond

Uit onze muizenstudies blijkt dat inactiviteit bij Alzheimermuizen niet goed is voor spieren en hersenen. Beweging waarbij kracht geleverd moet worden is daar juist wel goed voor. Muizen met een grotere genetische kans op dementie profiteren minder van bewegen dan muizen die dat niet hebben.

Resultaten

Bij mensen met een verhoogd risico op dementie blijkt een ‘beweegcoach’ een goed idee. Mensen gingen méér bewegen. Hun cognitieve functies zoals geheugen gingen vooruit. Vanuit primaire preventie is dit een bemoedigend resultaat. Actief bewegen blijkt goed uitvoerbaar bij mensen die al dementie hebben. Fietsen op een hometrainer met gelijktijdig geheugentaken verrichten leidt tot verminderde kwetsbaarheid. Het combineren van wandelen met krachttraining leidt vooral tot hogere loopsnelheid. Het blijkt dat ook voor mensen met dementie bewegen belangrijk is. Daarom hebben we een website ontwikkeld om verzorgenden en mantelzorgers te helpen bij beweegactiviteiten.

Meer informatie

Op deze website vindt u veel oefeningen en tips om verzorgenden en mantelzorgers te helpen bij beweegactiviteiten.

Meer informatie over het voorkomen van dementie

Producten

Titel: Exergaming as a Physical Exercise Strategy Reduces Frailty in People With Dementia: A Randomized Controlled Trial
Auteur: Karssemeijer, Esther G.A., Bossers, Willem J.R., Aaronson, Justine A., Sanders, Lianne M.J., Kessels, Roy P.C., Olde Rikkert, Marcel G.M.
Magazine: JAMDA
Titel: The quest for synergy between physical exercise and cognitive stimulation via exergaming in people with dementia: a randomized controlled trial
Auteur: Karssemeijer, Esther G. A., Aaronson, Justine A., Bossers, Willem J. R., Donders, Rogier, Olde Rikkert, Marcel G. M., Kessels, Roy P. C.
Magazine: Alzheimer's research & therapy
Titel: Positive effects of combined cognitive and physical exercise training on cognitive function in older adults with mild cognitive impairment or dementia: A meta-analysis
Auteur: Karssemeijer, E.G.A. (Esther), Aaronson, J.A. (Justine), Bossers, W.J. (Willem), Smits, T. (Tara), Olde Rikkert, M.G.M. (Marcel), Kessels, R.P.C. (Roy)
Magazine: Ageing Research Reviews
Titel: Effects of low- and high-intensity physical exercise on physical and cognitive function in older persons with dementia: a randomized controlled trial
Auteur: Sanders, L. M. J., Hortobágyi, T., Karssemeijer, E. G. A., Van der Zee, E. A., Scherder, E. J. A., van Heuvelen, M. J. G.
Magazine: Alzheimer's research & therapy
Titel: Bewegen, niet vergeten! Onderzoek effect van lichamelijke activiteit op behoud van cognitie
Auteur: Anneke Hiemstra
Magazine: Alles over Sport
Titel: Nadenken terwijl je beweegt als medicijn tegen dementie
Auteur: Liesbeth Preller
Magazine: Alles over Sport
Titel: The effect of an interactive cycling training on cognitive functioning in older adults with mild dementia: study protocol for a randomized controlled trial
Auteur: Karssemeijer, E. G. A., Bossers, W. J. R., Aaronson, J. A., Kessels, R. P. C., Olde Rikkert, M. G. M.
Magazine: BMC Geriatrics
Titel: Revisiting the role of insulin-like growth factor-I receptor stimulating activity and the apolipoprotein E in Alzheimer’s disease.
Auteur: Sara A. Galle, Ashley van der Spek, Madeleine L. Drent, Michael P. Brugts, Erik J.A. Scherder, Joseph A.M.J.L. Janssen, M. Arfan Ikram, Cornelia M. van Duijn
Magazine: Frontiers in Aging Neuroscience
Titel: Informatie over bewegen bij ouderen met dementie
Auteur: Laura Rietberg, Jolanda de Zeeuw, Liesbeth Preller
Magazine: Nieuwsbrief Kenniscentrum Sport
Titel: Dose-response relationship between exercise and cognitive function in older adults with and without cognitive impairment: A systematic review and meta-analysis
Auteur: Sanders, Lianne M. J., Hortobágyi, Tibor, la Bastide-van Gemert, Sacha, van der Zee, Eddy A., van Heuvelen, Marieke J. G.
Magazine: PloS One
Titel: DEMENTIA PATIENTS ARE MORE SEDENTARY AND LESS PHYSICALLY ACTIVE THAN AGE- AND SEX-MATCHED COGNITIVELY HEALTHY OLDER ADULTS
Auteur: Karssemeijer, Esther G.A., Hartman, Yvonne A.W., van Diepen, Lisanne E.A.M., Olde Rikkert, Marcel G.M., Thijssen, Dick H.J.
Magazine: Alzheimer's & Dementia
Titel: Wmo biedt gemeente kansen voor mensen met dementie
Auteur: Liesbeth Preller
Magazine: Alles over Sport
Titel: The Interrelationship between Insulin-Like Growth Factor 1, Apolipoprotein E e4, Lifestyle Factors, and the Aging Body and Brain
Auteur: S.A. Galle, I.K. Geraedts, J.B. Deijen, M.V. Milders, M.L. Drent
Magazine: The Journal of Prevention of Alzheimer’s Disease
Titel: Relationship between drug burden and physical and cognitive functions in a sample of nursing home patients with dementia
Auteur: Sanders, LMJ, Hortobágyi, T, Staveren, G van, Taxis, K, Boersma, F, Klein, HC, Bossers, WJR, Blankevoort, C G, Scherder, EJA, Van der Zee, E, Heuvelen, MJG van.
Magazine: European Journal of Clinical Pharmacology
Titel: Ranking Barriers, Motivators, and Facilitators to Promote Physical Activity Participation of Persons With Dementia
Auteur: Karssemeijer, Esther G. A., de Klijn, Fleur H., Bossers, Willem J. R., Olde Rikkert, Marcel G. M., van Heuvelen, Marieke J. G.
Magazine: Journal of Geriatric Physical Therapy
Titel: Bewegen voor betere cognitie bij mensen met dementie
Auteur: Liesbeth Preller en Esther Karssemeijer
Magazine: Alles over Sport
Titel: Nadenken terwijl je beweegt als medicijn tegen dementie
Auteur: Liesbeth Preller
Magazine: Alles over Sport
Titel: Psychometric Properties of a Flanker Task in a Sample of Patients with Dementia: A Pilot Study
Auteur: Sanders, Lianne M.J., Hortobágyi, Tibor, Balasingham, Mala, Van der Zee, Eddy A., van Heuvelen, Marieke J.G.
Magazine: Dementia and Geriatric Cognitive Disorders
Titel: Beweeggids voor ouderen met dementie
Auteur: Jolanda de Zeeuw en Liesbeth Preller
Magazine: Alles over Sport
Titel: Virtueel fietsen voor mensen met dementie
Auteur: Liesbeth Preller
Magazine: Alles over Sport
Link: https://www.allesoversport.nl/artikel/virtueel-fietsen-voor-mensen-met-dementie/
Titel: Individual Differences in the Effects of Physical Activity on Cognitive Function in People with Mild to Moderate Dementia
Auteur: Uijen, Iris L., Aaronson, Justine A., Karssemeijer, Esther G.A., Olde Rikkert, Marcel G.M., Kessels, Roy P.C.
Magazine: Journal of Alzheimer's disease
Titel: Deltaplan Dementie: Laat het brein niet indutten Deltaplan Dementie: Laat het brein niet indutten
Auteur: Willem Bossers en Marieke van Heuvelen
Magazine: Alles over Sport
Titel: Inducing Physical Inactivity in Mice: Preventing Climbing and Reducing Cage Size Negatively Affect Physical Fitness and Body Composition
Auteur: Roemers, Peter, Hulst, Yasmin, van Heijningen, Steffen, van Dijk, Gertjan, van Heuvelen, Marieke J. G., De Deyn, Peter P., van der Zee, Eddy A.
Magazine: Frontiers in Behavioral Neuroscience
Titel: Burrowing as a novel voluntary strength training method for mice: A comparison of various voluntary strength or resistance exercise methods
Auteur: P. Roemers, P.N. Mazzola, P.P. De Deyn, W.J. Bossers, M.J.G. van Heuvelen,E.A. van der Zee
Magazine: Journal of Neuroscience Methods
Titel: Bewegingsstimulering en cognitieve training voor ouderen met dementie
Auteur: Logghe IHJ, Karssemeijer EGA, van Gennep M
Magazine: Physios
Titel: Mensen met dementie: motieven en belemmeringen voor bewegen
Auteur: Liesbeth Preller
Magazine: Alles over Sport
Titel: Het effect van sport en bewegen op dementie bij ouderen
Auteur: Jolande de Zeeuw en Liesbeth Preller
Magazine: Alles over Sport
Titel: Brain in Motion: Combined cognitive and physical exercise training in people with dementia
Auteur: Esther Karssemeijer
Titel: Efficacy of exercise for functional outcomes in older persons with dementia
Auteur: Lianne M.J. Sanders
Titel: 4. Een gecombineerde cognitieve en fysieke training heeft een positief effect op het cognitief functioneren in ouderen met milde cognitieve stoornissen of dementie
Auteur: Esther G.A. Karssemeijer
Titel: Physical activity and genetic predisposition to Alzheimer’s disease
Auteur: SARA GALLE, MAARTEN MILDERS, JAN BEREND DEIJEN,MADELEINE DRENT, ERIK SCHERDER
Titel: The Association between Insulin-like Growth Factor I Bioactivity, Physical Activity and Dementia
Auteur: S.A. Galle, J.B. Deijen, M.V. Milders, E.J.A. Scherder1, M.L. Drent, C.M. van Duijn
Titel: The quest for synergy between physical exercise and cognitive stimulation in dementia: a randomized controlled trial
Auteur: Esther G.A. Karssemeijer, Justine A. Aaronson, Willem J.R. Bossers, Rogier Donders, Marcel G. M. Olde Rikkert, Roy P.C. Kessels
Titel: Exergamen reduceert kwetsbaarheid bij mensen met dementie
Auteur: Esther Karssemeijer en Liesbeth Preller
Titel: Exercise in older adults with and without cognitive impairments.
Auteur: Sanders, LMJ & Van Heuvelen, MJG
Titel: Novel Strength Exercise and Couch Potato Models in Mice: New Ways to Investigate Effects of (In)Activity on the Brain,
Auteur: P. Roemers, P. N. Mazzola, Y. Hulst, W. J. Bossers, M. J. van Heuvelen, P. P. de Deyn.
Titel: Burrowing as a novel voluntary strength training method for mice: A comparison of various voluntary strength or resistance exercise methods
Auteur: Roemers, P., Mazzola, P. N., De Deyn, P. P., Bossers, W. J., van Heuvelen, M. J. G., & van der Zee, E. A
Titel: Beweging binnen het Deltaplan Dementie.
Auteur: Sanders, LMJ.
Titel: The cognitive effects of physical exercise with or without cognitive stimulation in dementia: a randomized controlled trial
Auteur: Esther G.A. Karssemeijer
Titel: Train the Sedentary Brain, Move Smart!
Auteur: Sanders, LMJ.
Titel: Drug burden is unrelated to physical and cognitive function in a sample of nursing home patients with dementia
Auteur: Sanders, LMJ
Titel: Dementia patients are more sedentary and less physically active than cognitively healthy older adults
Auteur: Esther G.A. Karssemeijer*, Yvonne A.W. Hartman*, Lisanne E.A.M. van Diepen, Marcel G.M. Olde Rikkert, Dick H.J. Thijssen.
Titel: The use of PA interventions for home dwelling people with dementia, to improve cognition
Auteur: Liesbeth Preller
Titel: Videoinstructie met beweegactiviteiten voor begeleiders op de dagbesteding
Auteur: Liesbeth Preller, Jolanda de Zeeuw, Marieke van Heuvelen, Lianne Sanders
Titel: De effecten van actief en passief bewegen bij mensen met dementie
Auteur: Marieke JG van Heuvelen, Lianne JM Sanders, Marelle Heesterbeek
Titel: Gezonde veroudering. Bewegen, niet vergeten!
Auteur: Prof. dr. E.J.A. Scherder en S.A. Galle, MSc.
Titel: Effects of low and high intensity exercise on cognitive and physical functions in patients with dementia. Symposium & oral presentation at the Gerontological Society of America Annual Scientific Meeting 2018.
Auteur: 1. Sanders, LMJ., in collaboration with Hortobagyi, T., Scherder, EJA., Van der Zee, EA., Van Heuvelen, MJG.
Titel: Beweeg slim! Vrijwilligersmodule ZINN 2015.
Auteur: Sanders, LMJ & Hamming, M.
Titel: Muizensport en het Brein
Auteur: P. Roemers, E.A. van der Zee
Titel: Bewegende brein
Auteur: M. Olde Rikkert
Titel: Bewegende brein
Auteur: J. Claassen
Titel: Krachtsport en inactiviteitsmethodes
Auteur: P. Roemers
Titel: Beweeggids voor ouderen met dementie
Auteur: Jolande de Zeeuw, Liesbeth Preller, Marieke van Heuvelen, Lianne Sanders, Sanne Havinga
Link: https://www.kenniscentrumsportenbewegen.nl/producten/
Titel: E-learning module ZINN, Bewegen en het brein, 2015.
Auteur: Van Kessel, I., Joxhorst, T., Sanders, LMJ, Bossers, WJR., Hamming, M. & Van Heuvelen, MJG

Verslagen


Eindverslag

Het was weer een geweldig onderzoek jaar! Wat betreft project 1: de experimenten met de muizen laten zien dat fysieke activiteit de motoriek en de spierkracht verhoogd. Extra fysieke inactiviteit laat het tegenovergestelde zien: de muizen doen het slechter qua motoriek en ze laten ook verminderde spierkracht zien. Hiermee hebben we een diermodel waarbij we het effect van te weinig bewegen kunnen bestuderen op gedrag en hersenprocessen. Dit is heel bijzonder. Op dit moment wordt geanalyseerd of de scores op de cognitietesten ook veranderingen laten zien; het lijkt er voor nu op de impact van extra fysieke activiteit op cognitie vooral afhangt van de genetische opmaak van de muis. Bij project 2 is het afgelopen jaar veel geïnvesteerd in het proces van dataverzameling. Hieronder kan zowel de inclusie en begeleiding van deelnemers in het onderzoek geschaard worden als het opleiden en begeleiden van beweegcoaches en testassistenten. Voor de coördinatie van deze werkzaamheden is extra ondersteuning aangetrokken waar we heel blij mee zijn! Naast het proces van dataverzameling hebben de onderzoekers zich gericht op het bijeenbrengen en analyseren van data over fysieke activiteit, cognitie, dementie, genetische kwetsbaarheid voor de ziekte van Alzheimer en IGF-1 en metaboliet waarden in het bloed, reeds verzameld in de Rotterdam Studie. In de analyses zijn zowel cross-sectionele als longitudinale data betrokken. Om de inclusie van deelnemers een nieuwe impuls te geven en gerichter deelnemers te kunnen includeren, organiseren de onderzoekers grootschalige wervingsbijeenkomsten. Deze worden met groot enthousiasme bezocht! De inclusie van studie 3a is afgerond. In totaal zijn bijna 100 ouderen met dementie betrokken in het onderzoek, verdeeld over 13 deelnemende zorglocaties. Twintig ouderen zijn nog bezig met de beweeglessen of de controle interventie. We hebben veel positieve reacties op de interventie gehad van deelnemers, mantelzorgers en de zorginstellingen! Het persoonlijke contact met de coaches werd bijvoorbeeld erg gewaardeerd. Veel deelnemers vonden met name de krachtoefeningen leuk en waardevol. Wel is er gedurende het onderzoek een aantal deelnemers uitgevallen. Deze uitval was meestal gerelateerd aan externe omstandigheden, maar soms ook gerelateerd aan de studie. Voor sommige deelnemers was met name het testen te belastend en niet alle deelnemers waren fysiek in staat om het hele programma af te maken. Een beperkt aantal deelnemers vond de interventie niet leuk. In de laatste inclusieronde kostte het meer moeite om voldoende nieuwe deelnemers te vinden. Sommige zorginstellingen worden “onderzoeksmoe” en nieuwe cliënten voldoen vaker niet aan de inclusiecriteria. Medio 2018 zijn alle resultaten bekend en koppelen we deze terug aan de betrokkenen. De inclusie van deelnemers voor studie 3B liep tot september 2017. In totaal zijn er 120 deelnemers geincludeerd waarvan uiteindelijk 116 zijn gestart met de trainingen. De resultaten zullen worden geanalyseerd nadat alle deelnemers de trainingsperiode hebben afgerond, wij hebben dus nog geen resultaten over het effect van de trainingen op cognitief en fysiek functioneren. Er zijn wel al gegevens over de ervaring en haalbaarheid van de interventie. Gemiddeld volgen deelnemers circa 80% van de trainingen en worden de trainingen met een 8 beoordeeld. Circa 15% van de deelnemers is uitgevallen. Dit laat zien dat de interventie haalbaar is in deze doelgroep. Ontzettend fijn!

Onderwerpen

Dementie
Alzheimer
Bewegen
Hersenen

Kenmerken

Projectnummer:
733050303
Looptijd: 100%
2014
2020
Gerelateerde programma's:
Gerelateerde subsidieronde:
Thema 3 Behandeling en Preventie
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. E.J.A. Scherder
Verantwoordelijke organisatie:
Vrije Universiteit Amsterdam