To treat or not to treat: depression during pregnancy and the impact on perinatal outcomes
Depressie komt vaak voor tijdens de zwangerschap, maar het is onduidelijk wat de gevolgen zijn voor het (ongeboren) kind. Dit is onderzocht in de PRIDE (PRegnancy and Infant DEvelopment) Studie, een groot onderzoek bij vrouwen die tijdens en na de zwangerschap vragenlijsten invullen via internet en speeksel doneren.
Resultaten
Hiermee zijn goede gegevens verkregen over het hebben van (symptomen van) een depressie in de zwangerschap (5-10% van de deelneemsters) en over welke vrouwen daar meer kans op lopen.
Ook gaven de vrouwen veel informatie over de geboorte van het kind, maar helaas niet over het gebruik van antidepressiva. Daarom zijn de gegevens van een groot aantal buitenlandse studies samengevoegd. De belangrijkste conclusie daaruit is dat vrouwen met (symptomen van) een depressie tijdens de zwangerschap meer kans lopen op een te vroeg geboren kind of een kind met een slechte start (lage Apgar score).
Het wel of niet slikken van antidepressiva heeft daarop nauwelijks invloed.
Samenvatting bij start
Depressie komt relatief vaak voor tijdens de zwangerschap: 7 tot 12% van de zwangere vrouwen krijgt hiermee te maken. Een deel van deze vrouwen wordt behandeld met antidepressiva, maar het is nog onduidelijk of het gebruik van deze medicijnen schadelijk kan zijn voor het (ongeboren) kind.
Doel
In dit project zullen we de effecten van (onbehandelde) depressie, depressieve symptomen en het gebruik van antidepressiva op veelvoorkomende zwangerschapsuitkomsten onderzoeken.
Opzet
We gaan kijken naar het risico op vroeggeboorte, laag geboortegewicht en een lage Apgar score. Dit doen we in de PRIDE (PRegnancy and Infant DEvelopment) Study, een grootschalig onderzoek waarin vrouwen tijdens en na de zwangerschap vragenlijsten invullen via internet en bloed en speeksel doneren. Met de verkregen kennis kunnen artsen en zwangere vrouwen een op wetenschappelijke feiten gebaseerd oordeel vellen of de positieve effecten van behandeling opwegen tegen de mogelijk negatieve gevolgen voor het kind.
Richtlijn
Van de onderzoeksprojecten uit het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG) is inzichtelijk gemaakt of zij aansluiten bij de richtlijnen en/of modules in de FMS Richtlijnendatabase. Bekijk de bijbehorende richtlijn in de FMS Richtlijnendatabase.
Producten
Titel: Depression and anxiety during pregnancy: The influence of maternal characteristics
Auteur: Van De Loo, K. F. E., Vlenterie, R., Nikkels, S. J., Merkus, P., Roukema, J., Verhaak, C. M., Roeleveld, N., & Van Gelder, M. M.
Magazine: Birth: Issues in Perinatal Care, 2018
Link: https://doi.org/10.1111/birt.12343
Auteur: Van De Loo, K. F. E., Vlenterie, R., Nikkels, S. J., Merkus, P., Roukema, J., Verhaak, C. M., Roeleveld, N., & Van Gelder, M. M.
Magazine: Birth: Issues in Perinatal Care, 2018
Link: https://doi.org/10.1111/birt.12343
Titel: Most response-inducing strategies do not increase participation in observational studies: a systematic review and meta-analysis
Auteur: Van Gelder, M. M., Vlenterie, R., IntHout, J., Engelen, L., Vrieling, A., & Van De Belt, T. H.
Magazine: Journal of Clinical Epidemiology, 2018
Link: https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2018.02.019
Auteur: Van Gelder, M. M., Vlenterie, R., IntHout, J., Engelen, L., Vrieling, A., & Van De Belt, T. H.
Magazine: Journal of Clinical Epidemiology, 2018
Link: https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2018.02.019
Titel: Using Web-Based Questionnaires to assess medication use during pregnancy: a validation study in 2 prospectively enrolled cohorts.
Auteur: Van Gelder, M. M., Vorstenbosch, S., Winkel, B. T., Van Puijenbroek, E., & Roeleveld, N.
Magazine: American Journal of Epidemiology, 2017
Link: https://doi.org/10.1093/aje/kwx239
Auteur: Van Gelder, M. M., Vorstenbosch, S., Winkel, B. T., Van Puijenbroek, E., & Roeleveld, N.
Magazine: American Journal of Epidemiology, 2017
Link: https://doi.org/10.1093/aje/kwx239
Titel: Web-based questionnaires to assess perinatal outcome proved to be valid
Auteur: Van Gelder, M. M., Vorstenbosch, S., Derks, L., Winkel, B. T., Van Puijenbroek, E., & Roeleveld, N.
Magazine: Journal of Clinical Epidemiology, 2017
Link: https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2017.07.004
Auteur: Van Gelder, M. M., Vorstenbosch, S., Derks, L., Winkel, B. T., Van Puijenbroek, E., & Roeleveld, N.
Magazine: Journal of Clinical Epidemiology, 2017
Link: https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2017.07.004
Titel: Epidemiological evaluation of the Patient Health Questionnaire-2 in a pregnant population
Auteur: Vlenterie, R., Van Ras, H. W., Roeleveld, N., Pop-Purceleanu, M., & Van Gelder, M. M.
Magazine: Journal of Psychosomatic Research, 2017
Link: https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2017.08.008
Auteur: Vlenterie, R., Van Ras, H. W., Roeleveld, N., Pop-Purceleanu, M., & Van Gelder, M. M.
Magazine: Journal of Psychosomatic Research, 2017
Link: https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2017.08.008
Titel: Depressive symptoms among Dutch pregnant women after the crash of flight MH17: the PRIDE Study
Auteur: Van Gelder, M. M., Vlenterie, R., & Roeleveld, N.
Magazine: Annals of Epidemiology, 2016
Link: https://doi.org/10.1016/j.annepidem.2015.11.012
Auteur: Van Gelder, M. M., Vlenterie, R., & Roeleveld, N.
Magazine: Annals of Epidemiology, 2016
Link: https://doi.org/10.1016/j.annepidem.2015.11.012
Titel: Effects of estimated completion time and unconditional gift certificates on questionnaire response
Auteur: Van Gelder, M. M., Geuijen, P. M., De Vries, J., & Roeleveld, N.
Magazine: Journal of Epidemiology and Community Health, 2016
Link: https://doi.org/10.1136/jech-2016-208555
Auteur: Van Gelder, M. M., Geuijen, P. M., De Vries, J., & Roeleveld, N.
Magazine: Journal of Epidemiology and Community Health, 2016
Link: https://doi.org/10.1136/jech-2016-208555
Titel: Single awakening salivary measurements provide reliable estimates of morning cortisol levels in pregnant women
Auteur: Vlenterie, R., Roeleveld, N., & Van Gelder, M. M.
Magazine: Psychoneuroendocrinology, 2016
Link: https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2016.09.009
Auteur: Vlenterie, R., Roeleveld, N., & Van Gelder, M. M.
Magazine: Psychoneuroendocrinology, 2016
Link: https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2016.09.009
Titel: Using Web-Based Questionnaires and Obstetric Records to Assess General Health Characteristics Among Pregnant Women: A Validation Study
Auteur: Van Gelder, M. M., Schouten, N. P. E., Merkus, P., Verhaak, C. M., Roeleveld, N., & Roukema, J.
Magazine: Journal of Medical Internet Research, 2015
Link: https://doi.org/10.2196/jmir.3847
Auteur: Van Gelder, M. M., Schouten, N. P. E., Merkus, P., Verhaak, C. M., Roeleveld, N., & Roukema, J.
Magazine: Journal of Medical Internet Research, 2015
Link: https://doi.org/10.2196/jmir.3847
Titel: Rationale and Design of the PRegnancy and Infant DEvelopment (PRIDE) Study
Auteur: Van Gelder, M. M., Bretveld, R., Roukema, J., Steenhoek, M., Van Drongelen, J., Spaanderman, M. E. A., Van Rumpt, D., Zielhuis, G. A., Verhaak, C. M., & Roeleveld, N.
Magazine: Paediatric and Perinatal Epidemiology, 2012
Link: https://doi.org/10.1111/ppe.12023
Auteur: Van Gelder, M. M., Bretveld, R., Roukema, J., Steenhoek, M., Van Drongelen, J., Spaanderman, M. E. A., Van Rumpt, D., Zielhuis, G. A., Verhaak, C. M., & Roeleveld, N.
Magazine: Paediatric and Perinatal Epidemiology, 2012
Link: https://doi.org/10.1111/ppe.12023
Titel: De PRegnancy and Infant DEvelopment (PRIDE) Study
Auteur: Van Gelder, M. M., & Roeleveld, N.
Magazine: TSG - Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, 2012
Link: https://doi.org/10.1007/s12508-012-0172-z
Auteur: Van Gelder, M. M., & Roeleveld, N.
Magazine: TSG - Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, 2012
Link: https://doi.org/10.1007/s12508-012-0172-z
Titel: Using Web-based questionnaires to assess medication use during pregnancy.
Auteur: Van Gelder M.
Auteur: Van Gelder M.
Titel: Cortisol validation study: One awakening salivary cortisol sample is reliable in pregnant women.
Titel: Maternal characteristics related to symptoms of depression and anxiety in early and late pregnancy.
Auteur: Vlenterie R.
Auteur: Vlenterie R.
Titel: Validity of a web-based questionnaire to assess perinatal outcome.
Auteur: Van Gelder M.
Auteur: Van Gelder M.
Titel: Using web-based questionnaires to assess medication use during pregnancy: a validation study in pREGnant and the PRIDE Study.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Maternal depression and use of antidepressants during pregnancy increase the risk of adverse pregnancy outcomes: an IPD meta-analysis.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Using web-based questionnaires to assess medication use during pregnancy: a validation study in two prospective cohorts.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Cortisol validation study: One awakening salivary cortisol sample is reliable in pregnant women.
Titel: Assessing general health characteristics of pregnant women: web-based questionnaires versus obstetrical records.
Titel: How to recruit participants into observational studies? A systematic review.
Titel: Validity of a web-based questionnaire to assess perinatal outcomes in the PRIDE Study.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Effects of variations in estimated completion time and voucher incentives on questionnaire response.
Titel: Using Web-based questionnaires to assess medication use during pregnancy: a validation study in two prospective cohort studies.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Validity of a web-based questionnaire to assess perinatal outcome.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Elevated maternal awakening salivary cortisol levels and adverse perinatal outcomes: a nested case-control study.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Assessment of medication use during pregnancy by web-based questionnaires, pharmacy records, and serum biological monitoring.
Auteur: Van Gelder M.
Auteur: Van Gelder M.
Titel: Elevated maternal awakening salivary cortisol levels and adverse perinatal outcomes: a nested case-control study.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Maternal depression and use of antidepressant during pregnancy and the risk of adverse pregnancy outcomes: an IPD meta-analysis
Titel: Validity of a web-based questionnaire to assess perinatal outcome.
Auteur: Roeleveld N.
Auteur: Roeleveld N.
Titel: Validity of a web-based questionnaire to assess perinatal outcome.
Auteur: Van Gelder M.
Auteur: Van Gelder M.
Titel: Using Web-based questionnaires to assess medication use during pregnancy.
Auteur: Van Gelder M.
Auteur: Van Gelder M.
Titel: Effects of variations in estimated completion time and voucher incentives on questionnaire response.
Verslagen
Eindverslag
Aanleiding
Een depressie of depressieve symptomen komen relatief vaak voor tijdens de zwangerschap. In dit project kreeg 5 tot 10% van de zwangere vrouwen hier mee te maken. Een deel van deze vrouwen werd behandeld met antidepressiva. Maar het was onduidelijk of het gebruik van deze medicijnen schadelijk zou kunnen zijn voor het (ongeboren) kind of de depressie zelf.
Doel
In dit project werden de effecten van (onbehandelde) depressie, depressieve symptomen en het gebruik van antidepressiva op veelvoorkomende zwangerschapsuitkomsten onderzocht.
Opzet
We onderzochten het risico op vroeggeboorte, laag geboortegewicht en een lage Apgar score. Dit deden we in de PRIDE (PRegnancy and Infant DEvelopment) Study, een langlopend grootschalig onderzoek waarin vrouwen tijdens en na de zwangerschap vragenlijsten invullen via internet en speeksel doneren. Ook voegden we de gegevens van een groot aantal reeds gepubliceerde buitenlandse onderzoeken samen in een zogenaamde Individuele Patiënten Data (IPD) meta-analyse.
Resultaten
De vragenlijsten gaven ons goede informatie over welke vrouwen meer kans lopen op het hebben of krijgen van (symptomen van) een depressie in de zwangerschap. Dit zijn onder andere vrouwen met een eerdere depressie of met ernstige misselijkheid en vrouwen die een stressvolle gebeurtenis meemaakten. Ook gaven de vrouwen ons veel goede gegevens over de geboorte van het kind en de relevante zwangerschapsuitkomsten, maar helaas niet over het gebruik van antidepressiva. In de speekselmonsters werd de hoeveelheid cortisol gemeten, maar dit bleek geen goede maat voor depressie. Wel vonden we dat de 25% vrouwen met de hoogste cortisolconcentraties vaker een kind kregen met een minder goede start (5-minuten Apgar score lager dan 7). Verdere onderzoeken worden uitgevoerd in 2019-2020, wanneer het aantal deelneemsters aan de PRIDE Study gestegen is tot boven de 10.000 Nederlandse vrouwen. De belangrijkste conclusie uit de IPD meta-analyse van buitenlandse onderzoeken is dat vrouwen met (symptomen van) een depressie tijdens de zwangerschap meer kans lopen op een te vroeg geboren kind of een kind met een lage Apgar score. Het wel of niet slikken van antidepressiva heeft daarop nauwelijks invloed. Er zijn geen duidelijke effecten gevonden op het geboortegewicht, maar over andere zwangerschapsuitkomsten kunnen we vooralsnog geen uitspraken doen.
Conclusie
Met de verkregen kennis kunnen artsen en zwangere vrouwen een op wetenschappelijke feiten gebaseerd oordeel vellen over de negatieve effecten van (symptomen van) een depressie voor het ongeboren kind versus de mogelijk positieve effecten van medicinale behandeling voor de moeder.
Depressie komt relatief vaak voor tijdens de zwangerschap, maar het is onduidelijk of antidepressiva schadelijk kunnen zijn voor het (ongeboren) kind. Daarom worden in dit project de effecten van (onbehandelde) depressie, depressieve symptomen en het gebruik van antidepressiva op veelvoorkomende zwangerschapsuitkomsten zoals vroeggeboorte en een laag geboortegewicht onderzocht. Dit doen we in de PRIDE (PRegnancy and Infant DEvelopment) Study, een grootschalig cohortonderzoek waarin vrouwen tijdens en na de zwangerschap vragenlijsten invullen via internet en een deel van hen ook bloed en speeksel doneert. De landelijke inclusie van zwangere vrouwen in de PRIDE Study is slechts langzaam op gang gekomen, maar vertoont nu een continue stijging. Eind 2016 verwachten we voldoende deelnemende vrouwen te hebben om duidelijke antwoorden te kunnen geven op (een groot deel van) de onderzoeksvragen. Intussen wordt hard gewerkt aan een meta-analyse over depressie en zwangerschap en is de waarde van cortisol in speeksel als maat voor stress en/of depressie onderzocht. Met de resultaten van dit onderzoek kunnen artsen en zwangere vrouwen een op wetenschappelijke feiten gebaseerd oordeel vellen of de positieve effecten van medicinale behandeling van depressie opwegen tegen de mogelijk negatieve gevolgen voor het kind.