Versterken van de kwaliteit Groene Kinderdagopvang door doelgericht gebruik van de natuur als pedagogische ruimte

Projectomschrijving

Vraagstuk

Kinderen groeien steeds meer op in verstedelijkte en gedigitaliseerde omgevingen waarin weinig contact met natuur is. Dit heeft geleid tot flinke investeringen in Groene Kinderopvang. Er is echter weinig
kennis hoe deze natuurrijke buitenruimte te gebruiken zodat dit het welzijn en de ontwikkeling van het jonge kind (0-4 jaar) ondersteunt, en daarmee de kwaliteit van de dagopvang versterkt. Dit project heeft hierop ingespeeld.

Onderzoek

In dit project hebben pedagogisch medewerkers in een professionaliseringstraject geleerd de groene buitenruimte zo te gebruiken dat dit het welzijn van het jonge kind (0-4 jaar) en zijn/haar persoonlijke competenties bevordert en daarmee de kwaliteit van de dagopvang vergroot. Na afloop is effectiviteit van het traject in kaart gebracht met een evaluatieonderzoek onder meerdere kinderdagopvanglocaties. Het welzijn van kinderen op de locaties die het professionaliseringstraject hebben doorlopen is vergeleken met het welzijn van kinderen op locaties die niet zo’n traject hebben gehad.

Uitkomst

Pedagogisch professionals hebben kennis verworven over de betekenis, het belang en de mogelijkheden van natuurpedagogisch opvoeden. De resultaten wijzen op positieve effecten van het pedagogisch gebruik voor met name kinderen die meer risico lopen in de dagopvang, zoals baby’s en jongens. In de evaluatiestudie zien we: een verlaging van het stressniveau en ondersteuning van welzijn, betrokkenheid, fysieke activiteit en creatief spelgedrag. De resultaten van het project zijn uitgewerkt in een werkboek, checklist, en artikelen.

Lees ook

Producten

Titel: Deelname rondetafelgesprek bij jubileumsymposium Groen Cement
Auteur: Joven, M.
Titel: Uit de box denken; kwaliteitsbasis voor baby’s, ook buiten!
Auteur: Hovinga, D & Hagenaar, J.
Titel: Inleiding bij jubileumsymposium Groen Cement
Auteur: Van den Bos, J.
Titel: Kinderen en dieren; wat een kans.
Auteur: Van den Bos, J. & Schipper, R.
Titel: Kindvolgend werken in natuur en milieu-educatie
Auteur: Joven, M.
Titel: Presentatie aan Stichting Groene Pedagogiek
Auteur: Hovinga, D.
Titel: Van weten naar doen
Auteur: Hovinga, D.
Titel: Do natural outdoor play areas stimulate involvement and well-being in babies (3 months - 1 year)?
Auteur: Joven, M.
Titel: Je plek vinden in de wereld; over peuters, taal en de buitenomgeving.
Auteur: Hagenaar, J. & Joven, M.
Titel: Werk maken van je winterse groene buitenruimte.
Auteur: Van Deel, V. & Algra, J.
Titel: Risicovol (laten) spelen: Durf jij het aan?
Auteur: Dekker, M.
Titel: Overal spelen
Auteur: Joven, M.
Titel: Dagvoorzitter bij jubileumsymposium Groen Cement
Auteur: Hagenaar, J.
Titel: Vallen en opstaan – het spanningsveld tussen veiligheid en exploratie.
Auteur: Joven, M.
Titel: Workshopbijdrage Kenniscafé
Auteur: Hovinga, D.
Titel: Groene kinderopvang groeit door – over het pedagogisch gebruik van de buitenruimte.
Auteur: Joven, M.
Titel: A pedagogical approach to using the green outdoor space.
Auteur: Joven, M.
Titel: Ambassadeurschap Stichitng Groene Pedagogiek
Auteur: Hovinga, D.
Titel: Groene kinderopvang groeit door – over het pedagogisch gebruik van de buitenruimte
Auteur: Hagenaar, J.
Titel: Onderwijs in modulen 'Het jonge kind'
Auteur: Lectoraat Natuur & Ontwikkeling Kind, Hogeschool Leiden
Titel: Ouders maken zich zorgen over natuurtekort kinderen.
Auteur: Redactie Hart van Nederland
Titel: Het kind en/in de omgeving.
Auteur: Joven, M.
Titel: Instagram account OLLA van de Outdoor Living & Learning Academy
Auteur: Hagenaar, J.
Link: https://www.instagram.com/outdoorlivinglearningacademy/
Titel: Natuur als middel in sociaal werk
Auteur: Peters, E.
Titel: De waarde van natuur voor kinderen
Auteur: Lectoraat Natuur & Ontwikkeling Kind, Hogeschool Leiden
Titel: Werkatelier Baby
Auteur: Hagenaar, J. & Joven, M.
Titel: Pedagogisch gebruik groene buitenruimten (titel onder voorbehoud)
Auteur: Wiesman, A.
Magazine: Management Kinderopvang
Titel: Taal leer je met je hele lichaam.
Auteur: Tessa de Wekker
Magazine: Leidsch Dagblad
Titel: Slootje springen, zandkasteel maken: we doen het te weinig met onze kinderen
Auteur: Redactie RTL Nieuws online
Titel: Deelname aan Kennis- en debatplatform Speelforum
Auteur: Hovinga, D.
Link: https://ruimtevoordejeugd.nl/speelforum/
Titel: Datamanagementplan
Auteur: Jolanda Maas Dieuwke Hovinga
Titel: Opvoedvraag: ja, het is belangrijk dat je kinderen af en toe lekker vies worden
Auteur: Anna van den Breemer
Titel: Hup, naar buiten!
Auteur: Schaap, M.
Titel: Groene Kinderopvang groeit door – over het pedagogisch gebruik van de buitenruimte
Auteur: Hagenaar, J., Van ‘t Hoff, L., Joven, M. & Hovinga, D. e.a.
Titel: Do natural outdoor play areas stimulate involvement and well-being in babies (3 months - 1 year)?
Auteur: Joven, M., Maas, J., Steensma, R. & Hovinga, D.
Magazine: Frontiers in Psychology
Titel: Op avontuur in het bos.
Auteur: Hagenaar, J.
Magazine: Kinderopvang
Titel: Buiten-gewoon!
Auteur: Hagenaar J.
Magazine: HJK
Titel: Naar binnen of naar buiten?
Auteur: Hagenaar, J.
Magazine: HJK
Titel: LINT-trainingen Outdoor Living & Learning Academy (OLLA)
Auteur: Hovinga, D., Van ‘t Hoff, L., Joven, M., Hagenaar, J. e.a.
Link: https://www.hsleiden.nl/olla
Titel: Training Groene Kinderopvang
Auteur: IVN, Amsterdam
Titel: Outdoor Living & Learning Academy
Auteur: Hagenaar, J., Hovinga, D., Van ‘t Hoff, L. e.a.
Titel: Checklist Kenmerken Groene Kinderopvang
Auteur: Stichting Bureau Kwaliteit Kinderopvang
Link: https://www.stichtingbkk.nl/images/BKK_Menukaart_zelfevaluatie_mei_2018.pdf
Titel: Spelen & Leren in de Groene Buitenruimte – de groene checklist
Auteur: Joven, M., Steensma, R., Hagenaar, J. & Van ‘t Hoff, L.
Titel: Buitenboosters
Auteur: Hovinga, D., Van ‘t Hoff, L., Joven, M., Hagenaar, J. e.a.
Link: https://www.hsleiden.nl/natuur-en-ontwikkeling-kind/buitenboosters
Titel: Op expeditie in de babytuin.
Auteur: Van ‘t Hoff, L., Hagenaar, J., & Joven, M.

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Jonge kinderen maken het meest gebruik van de kinderopvang. In 2015 ging meer dan de helft van alle twee- en driejarige kinderen naar de opvang. Kinderopvang kan stress met zich mee brengen, wat door kan werken in het welzijn en functioneren van kinderen nu en in hun latere leven. Kinderopvang biedt echter ook unieke mogelijkheden om het welzijn van kinderen te bevorderen. Door toenemende verstedelijking en andere oorzaken groeien steeds meer kinderen op in een omgeving met een tekort aan natuur. Groene Kinderopvang kan ervoor zorgen dat kinderen toch vanaf zeer jonge leeftijd regelmatig direct zintuiglijk contact met natuur kunnen maken en daardoor een band met natuur kunnen opbouwen. Een toenemende aantal wetenschappelijke studies laat zien dat zo’n band met natuur de ontwikkeling van zelfvertrouwen en andere persoonlijke competenties kan ondersteunen, en op de langere termijn een belangrijke voorspeller is van geluk, gezondheid, en milieuvriendelijk en sociaal gedrag. Mede als reactie op de groeiende wetenschappelijke kennis over het belang van natuur voor kinderen is er de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in Groene Kinderopvang. De buitenruimte van locaties is vergroend en er is door Stichting Groen Cement een kwaliteitsmerk ontwikkeld dat aan ruim 90 kinderopvangorganisaties is toegekend. Er is echter vanuit de wetenschappelijke literatuur weinig kennis beschikbaar over het gebruik en de betekenis van natuur als pedagogische ruimte voor het jonge kind. Zo blijken de meeste wetenschappelijke studies naar de relatie tussen kind en natuur te zijn uitgevoerd met kinderen ouder dan vier jaar. Tevens zijn er weinig studies die een koppeling maken tussen een groene buitenruimte bij opvanglocaties en de kwaliteit van de dagopvang. Voor Groen Cement zorgt deze kennislacune voor een stagnatie in de door de stichting ingezette innovatie. De huidige impulsen vanuit onderzoek en scholing zijn ontoereikend om pedagogisch medewerkers te ondersteunen in een pedagogisch gebruik van de groene buitenruimte en tevens inzichtelijk te maken in hoeverre dit het welzijn en de ontwikkeling van persoonlijke competenties van jonge kinderen bevordert, en daarmee de kwaliteit van de opvang vergroot. Het project stelt zich tot doel deze kennislacune in te vullen. Allereerst wordt een professionaliseringstraject uitgevoerd met 84 pedagogisch medewerkers van 12 Groene kinderopvanglocaties. In dit traject leren en ontdekken medewerkers de groene buitenruimte zo te gebruiken dat dit het welzijn van het jonge kind en zijn/haar persoonlijke competenties bevordert en daarmee de kwaliteit van de dagopvang vergroot. Hierbij wordt speciaal aandacht gegeven aan de gebruiksmogelijkheden voor het zeer jonge kind. Door pedagogisch medewerkers gemaakte beelden van activiteiten van baby’s in de binnen- en buitenruimte worden door onderzoekers geanalyseerd en teruggekoppeld naar de medewerkers. Na afloop van het professionaliseringstraject wordt de effectiviteit van de interventie voor de kwaliteit van de kinderopvang in kaart gebracht met behulp van een evaluatie onderzoek onder ca. 600 kinderen van 24 Groene Kinderopvanglocaties. In dit evaluatie onderzoek wordt het welzijn van kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar op de locaties die het professionaliseringstraject hebben doorlopen vergeleken met het welzijn van kinderen in dezelfde leeftijdsgroep op groene kinderopvanglocaties die niet zo’n traject hebben doorlopen. Hierbij wordt het welzijn van de kinderen bepaald aan de hand van (1) systematische observaties van het welbevinden en de betrokkenheid; (2) gevalideerde vragenlijsten voor het meten van persoonlijke competenties en (3) de cortisolwaarden in het speeksel als indicator voor fysiologische stress . In het evaluatie onderzoek wordt tevens nagegaan in hoeverre de effectiviteit van de interventie verschilt voor (1) baby’s, dreumesen en peuters; (2) jongens en meisjes en (3) kinderen met makkelijker en moeilijker temperament. Het project levert diverse implementatietools waarmee het pedagogisch gebruik van de buitenruimte voor het jonge kind kan worden verbeterd. Dit betreft onder meer een training voor pedagogisch medewerkers, een innovatieplan voor de Stichting Groen Cement, en diverse evidence-based kennisproducten, waaronder factsheets en wetenschappelijke artikelen, waarmee het disccours over het gebruik van de natuur als pedagogische ruimte binnen de kinderopvang kan worden geïnitieerd en verder vormgegeven.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
544001007
Looptijd: 100%
2018
2022
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Kwaliteit Kinderopvang
Projectleider en penvoerder:
Dr. D. Hovinga
Verantwoordelijke organisatie:
Hogeschool Leiden