What’s driving binge eating? An experience sampling study among adolescents with subclinical and clinical binge eating symptoms

Eetbuisymptomen bij adolescenten

In het project “What’s driving binge eating?” is het ontstaan van eetbuien bij jongeren onderzocht en zijn ook risicofactoren in kaart gebracht. Hiervoor is gebruik gemaakt van vragenlijstgegevens van ongeveer 4000 jongeren die al sinds hun geboorte deelnemen aan het Generation R onderzoek, een langlopend bevolkingsonderzoek in Rotterdam. Uit de gegevens bleek dat op 14-jarige leeftijd ongeveer een tiende van de jongeren soms eetbuisymptomen ervaart, terwijl op 10-jarige leeftijd dit gedrag nauwelijks nog voorkwam. De vroege adolescentie lijkt dus een kwetsbare fase waarin overeten en controleverlies over eten zich ontwikkelen. En hoewel we bij eetstoornissen vaak denken aan meisjes, blijkt bijna 40% van de jongeren met eetbuisymptomen jongen te zijn.

Hoewel het onderzoek over milde vormen van eetbuien gaat, observeerden de onderzoekers een zorgelijk trend, namelijk dat de jongeren met eetbuisymptomen ook veel diëten en (ongezond) compensatiegedrag laten zien, zoals het overslaan van maaltijden. Eveneens bleken de eetbuisymptomen, en dan vooral controle verlies over eten, sterk samen te hangen met lichaamsontevredenheid, met een hoger gewicht en met psychische problemen, zoals angst, somberheid en agressief gedrag. Veel van deze factoren bleken al eerder zichtbaar te zijn. Vaak denken we dat deze problemen een gevolg zijn van eetbuien, maar mogelijk dragen ze dus ook bij aan de ontwikkeling ervan.

Ondanks dat eetbuisymptomen nog nauwelijks werden gezien op 10-jarige leeftijd, bleken kinderen met bepaalde eetgewoontes wel een grotere kans op latere eetproblemen te hebben. De neiging om te eten in reactie op negatieve emoties of in reactie op het zien of aangeboden krijgen van eten, evenals de neiging om veel met lijnen bezig te zijn voorspelden allen latere eetbuisymptomen. Dit past in het beeld dat eetbuien ook wel worden gezien als een extreme vorm van emotie eten, en dat strikt lijnen contraproductief kan zijn en juist eetbuien veroorzaakt.

Uit het onderzoek blijkt dat naast eetgedrag van kinderen ook andere factoren in de vroege kindertijd latere eetbuisymptomen voorspellen. Zo blijkt het gebruik van bepaalde voedingsstrategieën van ouders, zoals restrictief voeden (hoeveelheid ongezond eten sterk beperken, bijvoorbeeld door het nooit aan kinderen te geven) en instrumenteel voeden (eten geven als beloning of troost), later emotie eten en eetbuisymptomen te voorspellen. Het meemaken van life events (stressvolle gebeurtenissen) in de eerste tien levensjaren was ook gerelateerd aan meer emotie eten en meer lijngericht gedrag op 10-jarige leeftijd. Kinderen met ADHD-kenmerken hadden ook de neiging tot overeten en emotie eten, terwijl meisjes maar niet jongens met autisme kenmerken meer emotie eten laten zien.

In de eerder genoemde Generation R studie is ook een dagboek studie uitgevoerd, Ecological Momentary Assessment. In een speciaal ontwikkelde app werden de 17-jarige jongeren gevraagd om gedurende zeven dagen vijf keer per dag een hele korte vragenlijst in te vullen over hoe ze zich voelden. Diverse jongeren gaven aan eetbuisymptomen te ervaren. In tegenstelling tot wat werd verwacht, bleken negatieve gevoelens geen voorspeller van overeten of van het ervaren van controleverlies over eten, de twee kernsymptomen van eetbuien. Wel leidde het ervaren van controleverlies tot een meer negatieve gevoelens op de eerstvolgende meting.

Dagboek app als hulpmiddel bij de behandeling van eetbuistoornissen 

Dezelfde dagboek app is getest als onderdeel van de behandeling van eetbuistoornissen. De app bleek van toegevoegde waarde voor sommige cliënten met een eetbuistoornis, omdat de dagelijkse registratie van emoties en/of de visuele weergave daarvan in een grafiek hen hielp inzicht te krijgen in patronen van emoties en eetbuien. Uit de app gegevens bleek het ervaren van overeten leidde tot meer negatieve gevoelens. Ondanks dat sommige cliënten meer inzicht kregen, had de app geen toegevoegde waarde voor andere cliënten om diverse redenen. Zo werd de korte vragenlijst niet altijd even goed ingevuld omdat de vragen te saai waren of te vaak werden gesteld, of omdat cliënten aangaven bijvoorbeeld niet onder werktijd over hun gevoelens te willen nadenken. Gezien de verschillende gebruikerservaringen, lijkt het nuttig om de app en de registratie van emoties in te zetten bij sommige cliënten. Het lijkt echter niet nuttig om de app een standaard onderdeel van de behandeling voor eetbuistoornissen te maken.

Aanbevelingen

De resultaten van het project suggereren dat eetbuisymptomen zich vanaf de vroege adolescentie presenteren. Het frequente voorkomen ervan, de samenhang met (ongezond) compensatiegedrag, emotionele problemen en een laag zelfbeeld, en de bevinding dat het ervaren van controle verlies over eten een negatieve invloed heeft op affect vormen een zorgelijk beeld. Daarom moet worden gewaakt voor een afglijdend patroon onder jongeren waarin bepaalde eetpatronen zich ontwikkelen tot eetbuisymptomen en bij sommigen mogelijk zelfs escaleren in een eetstoornis. De jongeren met eetbuisymptomen in combinatie met andere problemen hebben er baat bij dat de symptomen tijdig worden opgemerkt en indien nodig, aangepakt. Om dit te bereiken is er bij jongeren, ouders en professionals (op scholen of sportverenigingen) meer kennis nodig over eetstoornissymptomen, moeten stigma verkleind worden en moet het voor iedereen duidelijk zijn waar hulp gevonden kan worden. De resultaten bieden ook aanknopingspunten voor interventies in de vroege kindertijd, bijvoorbeeld om kinderen op jonge leeftijd te leren omgaan met de voedselrijke omgeving, beter te
leren luisteren naar lichamelijke sensaties van honger en verzadiging en te leren emoties het hoofd te bieden op andere manieren dan met eten. Vanuit de jeugdgezondheidszorg kunnen ouders geadviseerd worden om voedsel zo min mogelijk als beloning of troost te gebruiken en om kinderen aan te moedigen naar hun verzadigingsgevoel te luisteren (in plaats van eten weg te houden).