Zelfregie in zorg en zekerheid

Project 'Zelfregie in zorg en zekerheid': een effectonderzoek naar 'Wijzer met Welder'
Wijzer met Welder biedt werkenden een (online) plek voor vragen over gezondheid, ziekte en werk(behoud). De webbased tool is bedoeld voor werkenden met gezondheidsvragen, afnemende belastbaarheid of een chronische ziekte of beperking, die vragen hebben over hun duurzame inzetbaarheid. Hoe is deze groep optimaal te ondersteunen bij zelfregie?

Onderzoek en implementatieactiviteiten
De Wijzer is bestudeerd in drie onderzoeken door Maastricht University en TNO onder leden van CNV Publieke Zaak: een effectonderzoek, een kosteneffectiviteitonderzoek en een kwalitatieve studie. De kwantitatieve onderzoeken hebben geen effect kunnen aantonen op de mate van zelfregie en empowerment van de onderzoeksgroep. Deze conclusie kan deels samenhangen met de kenmerken van de onderzoeksgroep en het geringe aantal deelnemers. Het ging om leden van een vakbond, die al bij de nulmeting aangaven een bovengemiddelde mate van zelfregie te hebben. Een significante verbetering wordt dan moeilijk aantoonbaar.
Het kwalitatieve onderzoek biedt aanknopingspunten voor de verbetering van het instrument. Zo zou Wijzer met Welder mogelijkheden tot tailoring (maatwerk) moeten bieden, bijvoorbeeld door een beslisboomstructuur. Zo kan een gebruiker meer op maat antwoord krijgen op zijn specifieke vragen. In kader van de implementatie heeft een zogenaamde Mini Denktank een analyse van zelfregie gemaakt. Ook is de aanpak ‘Zelfregie op de werkvloer’ ontwikkeld, waarin de Wijzer als onderdeel wordt van het gezondheidsbeleid in een organisatie.

Basis voor uitwisseling over werkvermogen
Een aanbeveling uit het kwalitatieve onderzoek is ook de werkgever te betrekken, bijvoorbeeld via een website, en effectiever gebruik te maken van de bedrijfsarts als ‘vertaler’ van gezondheidsproblemen naar werkvermogen. Cruciaal is dat het ‘goede gesprek’ op het werk op gang komt. Zelfregie bevordert de dialoog tussen werknemer en werkgever, maar ook de bedrijfsarts kan daarbij een rol spelen. Dan krijgt de Wijzer een plek in een bredere context, namelijk van de arbeidsorganisatie als geheel en de relatie tussen werknemer en werkgever. Het instrument ondersteunt dan niet alleen het individu om vragen te articuleren, maar geeft ook de organisatie handvatten om een veilige omgeving te creëren voor ‘het goede gesprek’ over duurzame inzetbaarheid.

Nieuwe onderzoeksdesigns
Zelfregie is een kansrijk concept. Het is nog wel een zoektocht hoe het in te zetten is voor duurzame inzetbaarheid. Het traditionele onderzoeksdesign van een gerandomiseerd controlled trial lijkt niet voldoende om een dergelijke zoektocht wetenschappelijk te begeleiden. Met de inzet op zelfregie ‘overschrijd’ je als werknemer én als organisatie enkele domeingrenzen, bijvoorbeeld die van gezondheidszorg, arbozorg en arbeid. Het slechten van de muren tussen de domeinen is een kwestie van experimenteren. Actiegericht onderzoek past mogelijk beter bij de wetenschappelijke begeleiding van dergelijke experimenten.

Inzetbaarheid als gezamenlijke verantwoordelijkheid
Essentieel is het stimuleren van een serieuze rol van de werknemer in een gezamenlijk verbeterproces binnen de organisatie. Een grotere rol van de bedrijfsarts kan dan ook een valkuil zijn. Als adviseur moet hij de werknemer namelijk wél de ruimte geven zelf de regie te pakken, ‘op de handen gaan zitten’. Dus niet te snel met oplossingen komen, maar ondersteunen bij het helder krijgen van belangen en kansen en bij het creatief zoeken naar oplossingen gerelateerd aan de werkelijke mogelijkheden en ook de werk- en leefomgeving van de werknemer. Soms is er ondersteuning nodig met het benoemen van belangen en formuleren van oplossingen in samenspraak met de werkgever. Pas dan kan zelfregie op de werkvloer leiden tot een veranderingsproces, waarbij de werknemer binnen de organisatie daadwerkelijk stakeholder wordt in het streven naar duurzame inzetbaarheid. In het vervolgtraject ‘