Clonidine als veelbelovende aanvulling op de behandeling van refractaire symptomen van schizofrenie
Projectomschrijving
Samenvatting na afronding
In deze clonidine studie is bestudeerd of een 6-weekse toevoeging van een lage dosering clonidine aan de bestaande medicatie van patiënten met schizofrenie de symptomen van de aandoening kan verminderen. Clonidine is een middel dat al tientallen jaren wordt voorgeschreven als bloeddrukverlagend middel, en wordt zonder noemenswaardige bijwerkingen goed verdragen.
Daarnaast werkt clonidine als boodschapperstof in de hersenen, en wordt het daarom toegepast in de behandeling van mentale aandoeningen, maar nog niet bij schizofrenie.
Resultaten
De resultaten uit de studie wijzen uit dat clonidine inderdaad een gunstig effect heeft: de behandelde patiënten vertoonden minder symptomen en er verbeterden waarden die samenhangen met overgevoeligheid voor prikkels bij de patiënten. Deze positieve effecten waren echter niet bij alle patiënten waar te nemen.
Over het algemeen zijn de verwachtingen in deze studie waargemaakt. Echter, meer onderzoek is nodig om clonidine grootscheeps in de behandeling van schizofrenie in te zetten.
Richtlijn
Van de onderzoeksprojecten uit het ZonMw programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG) is inzichtelijk gemaakt of zij aansluiten bij de richtlijnen en/of modules in de FMS Richtlijnendatabase. Dit onderzoek sluit aan op de volgende richtlijn in de FMS Richtlijnendatabase.
Samenvatting bij start
Tussen de 20-30% van patiënten met schizofrenie hebben weinig, of zelfs geen, baat van de hedendaags toegepaste medicatie. Recente studies laten een vermindering van sommige symptomen zien, na een aanvulling met een 1-malige, lage dosis clonidine op de bestaande medicatie van patiënten met schizofrenie. Vermoedelijk wordt dit gunstige effect bereikt door het stimuleren van bij schizofrenie betrokken hersengebieden. Dit project bestudeert of ook de symptomen van de bovengenoemde groep patiënten verminderd kunnen worden als deze clonidine behandeling langer (6 weken) wordt toegepast. Clonidine wordt al sinds enige tientallen jaren voorgeschreven als bloeddrukverlagend middel, en wordt goed verdragen. Daarnaast wordt clonidine toegepast bij verschillende psychiatrische aandoeningen, hoewel tot op heden nog niet bij schizofrenie. Verwacht wordt dat de behandeling met clonidine niet alleen de symptomen van deze patiënten zal verminderen maar ook het dagelijks functioneren zal verbeteren.
Verslagen
Eindverslag
In de CATS studie (Clonidine Augmentation Treatment Study) is bestudeerd of een 6-weekse toevoeging van een lage dosering clonidine aan de bestaande medicatie van patiënten met schizofrenie de symptomen van de aandoening kan verminderen. Clonidine is een middel dat al tientallen jaren wordt voorgeschreven als bloeddrukverlagend middel, en wordt goed verdragen. Daarnaast werkt clonidine ook als zogenaamde neurotransmitter (boodschapperstof) in de hersenen, en wordt het toegepast bij verschillende psychiatrische aandoeningen, maar nog niet bij schizofrenie. Eerder onderzoek in onze groep heeft uitgewezen dat een eenmalige dosering van het middel sommige basale klachten bij patiënten doet verminderen, vandaar dat we in de CATS studie de effecten van een langere, 6-weekse, periode hebben onderzocht. De resultaten wijzen uit dat clonidine inderdaad een gunstig effect heeft: de patiënten die met clonidine behandeld werden vertoonden minder negatieve symptomen dan de patiënten die niet met clonidine behandeld werden. Daarnaast verbeterde de verwerking van prikkels van buitenaf in de behandelde patiënten, al was dit niet in alle gevallen merkbaar. Over het algemeen zijn onze verwachtingen in deze studie waargemaakt echter, meer onderzoek is nodig om clonidine grootscheeps in de behandeling van schizofrenie in te gaan zetten.
Tussen de 20-30% van patiënten met schizofrenie hebben weinig, of zelfs geen, baat van de hedendaags toegepaste medicatie. Recente studies laten een vermindering van sommige symptomen zien, na een aanvulling met een 1‑malige, lage dosis clonidine op de bestaande medicatie van patiënten met schizofrenie. Vermoedelijk wordt dit gunstige effect bereikt door het stimuleren van bij schizofrenie betrokken hersengebieden. Dit project bestudeert of ook de symptomen van de bovengenoemde groep patiënten verminderd kunnen worden als deze clonidine behandeling langer (6 weken) wordt toegepast. Inmiddels loopt dit project ongeveer 1.5 jaar, en zijn er 12 controle deelnemers en 4 patiënten geïncludeerd. Daarnaast zijn wij op dit moment in contact met 2 geïnteresseerde patiënten. Wij hadden verwacht iets verder te zijn in onze rekrutering, maar er zijn wat vertragende factoren. Ten eerste is er een arts in opleiding op dit project aangesteld, die altijd halftijds hun opleiding tot specialist (psychiater) volgen en halftijds aan hun PhD project werken. Ten tweede, en meer onverwachts, duurde het meer dan een jaar om de studie medicatie geleverd te krijgen, waardoor we pas patiënten konden werven vanaf mei 2015. Tot slot zijn er twee andere grote patiënten studies in ons centrum gestart, voor welke grotendeels dezelfde soort patiënten gerekruteerd dienen te worden. Natuurlijk hebben we al de nodige acties ondernomen om onze patienten inclusie te verhogen, en we verwachten hiervan spoedig resultaat. Er zijn gezien het prille stadium van dit project, verder nog geen noemenswaardige experimentele resultaten te melden, behalve dat de data bij een kleine inspectie er betrouwbaar uit zagen.
Samenvatting van de aanvraag
Between 20-30% of schizophrenia patients have little benefit, if any at all, from the currently available antipsychotics, including clozapine. Treatment of these patients remains a persistent public health issue, as they are often highly symptomatic, have a severely reduced quality of life and need extensive periods of hospital care. They also require a disproportionately high amount of the total health costs for schizophrenia. There is a desperate and urgent need for alternative treatments for this vulnerable group. A potential effective strategy for these patients could be the augmentation of antipsychotic medication with clonidine. Clonidine is a central noradrenergic alpha2-receptor agonist that is normally used as an antihypertensive agent. However, recent evidence from our research group, as well as early literature, point towards a potential beneficial effect of clonidine in schizophrenia, presumably by restoring prefrontal cortical functions. If these functions would indeed be restored, then augmentation of the patients’ current medical treatment with clonidine is not only expected to ameliorate their positive symptoms, but also their notoriously difficult to treat negative symptoms and cognitive deficits. Patients, to whom society would otherwise be committed to treat or hospitalize for long periods of time, may now become integrated in society again.