Psychosociale behoeften, intimiteit en seksualiteit in de laatste levensfase
Gesprekken over psychosociale behoeften in het algemeen en over problemen met intimiteit en seksualiteit vinden nog onvoldoende plaats bij patiënten met ongeneeslijke kanker. Goede psychosociale ondersteuning, ook als het gaat om problemen met intimiteit en seksualiteit, zijn van groot belang. Zowel de kanker als de behandeling en de daaraan gekoppelde fysieke en psychische problemen (zoals pijn, vermoeidheid, angst en verdriet over het naderende definitieve afscheid), kunnen leiden tot veranderd seksueel verlangen, seksuele activiteit en intimiteit.
Doel
Verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten zijn geschikte professionals om deze gesprekken te voeren met patiënten met ongeneeslijke kanker. Toch wordt het bespreken van problemen rondom intimiteit en seksualiteit door verpleegkundigen veelal als moeilijk ervaren en daardoor weinig gedaan. Soms wordt ook onder tijdsdruk het gesprek niet altijd met de patiënt hierover aangegaan. Het gevolg is dat gerichte vervolgacties vaak ontbreken en patiënten hierdoor niet altijd de psychosociale ondersteuning ontvangen die ze nodig hebben.
We willen dat verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten van het Oncologisch Centrum Deventer (OCD) bij patiënten met ongeneeslijke kanker structureel gesprekken aangaan over psychosociale behoeften, inclusief ruimte voor vragen over intimiteit en seksualiteit.
Aanpak/werkwijze
Alle verpleegkundigen binnen het OCD krijgen een e-learning en scholingsdag waarin ze de noodzakelijke kennis opdoen voor het voeren van gesprekken met de patiënt over dit onderwerp. Daarnaast over het plannen van concrete vervolgacties, om vervolgens verbetering door te voeren richting de psychosociale zorg voor deze patiëntengroep en eventueel naasten. De Lastmeter en PLISSIT bieden structuur in de gespreksvoering als de verslaglegging hiervan. Door inzet van intervisies en/of casuïstiekbesprekingen blijft het onderwerp actueel en ingebed binnen het team.
Samenwerkingspartners
Dit project is uitgevoerd in samenwerking met het overkoepelende onderzoeksproject en Netwerk Palliatieve Zorg Salland.
Resultaten
De verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten zijn zich er van bewust dat het onderwerp seksualiteit en intimiteit een zeer belangrijk onderwerp is maar onderbelicht is tijdens gespreksvoering over ziekte en behandeling. Ook zijn zij zich er van bewust dat hun rol hierin essentieel is, mede omdat de patiënt het starten van een gesprek over dit onderwerp ook als moeilijk ervaart. PLISSIT is hierin zeer helpend en ondersteunend. Voor zowel de verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten als de patiënt, want de methode biedt structuur gedurende het gesprek en het geeft de patiënt het gevoel dat het ‘probleem’ er mag zijn en in openheid besproken mag worden.
ZonMw en proactieve zorgplanning
Dit project financieren we vanuit ons programma Palliantie. Het tijdig herkennen en bespreekbaar maken van het levenseinde helpt patiënten en naasten om over hun doelen, wensen en behoeften rondom de palliatieve fase na te denken. Het is belangrijk dat zorgverleners tijdig en regelmatig hierover in gesprek gaan en dit inventariseren en vastleggen. Vanuit ons programma financieren we onderzoek naar handvatten voor proactieve zorgplanning en de toepassing daarvan in de zorgpraktijk.