Mobiele menu

Safety and pharmacokinetics of antipsychotics in children with autism

Bij kinderen met een autisme spectrum stoornis (ASS) kunnen soms heftige gedragsproblemen optreden. Antipsychotica kunnen helpen om boosheid, paniek of angst te verminderen. 
De meest voorgeschreven antipsychotica bij kinderen in Nederland zijn risperidon, aripiprazol en pipamperon. Helaas hebben antipsychotica ook bijwerkingen. Zo kunnen kinderen snel dik worden, wat leidt tot een verhoogde kans op diabetes en hart- en vaatziekten in de toekomst.

Studie

Deze studie heeft onderzocht of concentratiebepalingen van antipsychotica in het bloed van kinderen met autisme bijwerkingen kunnen verminderen.

Resultaten

Er is  gevonden dat er een relatie bestaat tussen antipsychoticaspiegels, bijwerkingen en effectiviteit. Er lijken optimale concentraties te bestaan waarbij zo weinig mogelijk bijwerkingen en voldoende effectiviteit optreden.
In de toekomst kan er hopelijk door een bloedspiegel worden bepaald wat de juiste dosering is voor veilig gebruik van antipsychotica bij deze groep kinderen. Hierdoor kan er meer op maat worden gedoseerd en daarmee mogelijke bijwerkingen worden voorkomen.


Samenvatting bij start

Vanwege gedragsproblemen gebruiken kinderen met autisme vaak een antipsychoticum, zoals risperidon, aripiprazol en pipamperon. Deze middelen kunnen bijwerkingen hebben, zoals een verhoogde kans op diabetes. Wij willen graag onderzoeken hoeveel van het geneesmiddel nodig is voor goed effect en minimale bijwerkingen.

Patiënten kunnen het onderzoek vanuit thuis doen aan de hand van een Dried Blood Spot methode. De patiënt prikt zelf in zijn vinger. Bloeddruppels worden op een papiertje aangebracht en naar ons gestuurd. In het lab meten we de bloedspiegel. Daarnaast worden o.a. metabole en cardiale bijwerkingen gemeten. Door de bloedspiegel te koppelen aan een bijwerking kunnen we een hoogte van bloedspiegel relateren aan een een mate bijwerking. Zo kunnen we achterhalen wat de juiste dosering is voor een veilig gebruik van het antipsychoticum.
Na dit onderzoek willen we standaard bloedspiegelmeting inzetten voor de op-maat behandeling om zo mogelijk toekomstige bijwerkingen te voorkomen.

Richtlijn

Van de onderzoeksprojecten uit het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG) is inzichtelijk gemaakt of zij aansluiten bij de richtlijnen en/of modules in de FMS Richtlijnendatabase. Bekijk de bijbehorende richtlijn in de FMS Richtlijnendatabase.

Meer informatie

Producten

Titel: Clinical Pharmacokinetics of Antipsychotics in Pediatric Populations: A Narrative review focusing on dosing regimen.
Auteur: Liang, J., Ringeling, L. T., Hermans, R. A., Bayraktar, I., Bosch, T. M., Egberts, K., Kloosterboer, S., De Winter, B., Dierckx, B., & Koch, B. C. P.
Magazine: Expert Opinion on Drug Metabolism & Toxicology, 2023
Link: https://doi.org/10.1080/17425255.2023.2252340
Titel: Risperidone plasma concentrations are associated with side effects and effectiveness in children and adolescents with autism spectrum disorder.
Auteur: Kloosterboer, S., De Winter, B. C. M., Reichart, C. G., Kouijzer, M. E., De Kroon, M. M. J., Van Daalen, E., Ester, W. A., Rieken, R., Dieleman, G., Van Altena, D., Bartelds, B., Van Schaik, R. H., Nasserinejad, K., Hillegers, M. H. J., Van Gelder, T., Dierckx, B., & Koch, B. C. P.
Magazine: British Journal of Clinical Pharmacology, 2020
Link: https://doi.org/10.1111/bcp.14465
Titel: Psychotropic Drug Concentrations and Clinical outcomes in children and Adolescents: a systematic review.
Auteur: Kloosterboer, S., Vierhout, D., Stojanova, J., Egberts, K., Gerlach, M., Dieleman, G., Hillegers, M. H. J., Passe, K. M., Van Gelder, T., Dierckx, B., & Koch, B. C. P.
Magazine: Expert Opinion on Drug Safety, 2020
Link: https://doi.org/10.1080/14740338.2020.1770224
Titel: Feasibility of dried blood spots in children with behavioral problems.
Auteur: Kloosterboer, S., Van Eijk, E., Van Dijk, M., Dieleman, G., Hillegers, M. H. J., Van Gelder, T., Koch, B. C. P., & Dierckx, B.
Magazine: Therapeutic Drug Monitoring, 2020
Link: https://doi.org/10.1097/ftd.0000000000000776
Titel: Antipsychotics in Dutch Youth: Prevalence, Dosages, and Duration of Use from 2005 to 2015.
Auteur: Kloosterboer, S., Schuiling-Veninga, C. C. M., Bos, J., Kalverdijk, L. J., Koch, B. C. P., Dieleman, G., Hillegers, M. H. J., & Dierckx, B.
Magazine: Journal Of Child And Adolescent Psychopharmacology, 2018
Link: https://doi.org/10.1089/cap.2017.0155
Titel: Use of antipsychotics in children; too much or too long?
Auteur: Kloosterboer, S. M., Koch, B. C., Hillegers, M. H., & Dierckx, B.
Magazine: Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 2018
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31483589/
Titel: Dried Blood Spot Analysis for Therapeutic Drug Monitoring of Antipsychotics: Drawbacks of Its Clinical Application.
Auteur: Kloosterboer, S., De Winter, B. C. M., Bahmany, S., Al-Hassany, L., Dekker, A., Dieleman, G., Van Gelder, T., Dierckx, B., & Koch, B. C. P.
Magazine: Therapeutic Drug Monitoring, 2018
Link: https://doi.org/10.1097/ftd.0000000000000502
Titel: Dried Blood Spots Combined With Ultra–High-Performance Liquid Chromatography–Mass Spectrometry for the Quantification of the Antipsychotics Risperidone, Aripiprazole, Pipamperone, and Their Major Metabolites.
Auteur: Tron, C., Kloosterboer, S., Van Der Nagel, B. C., Wijma, R. A., Dierckx, B., Dieleman, G., Van Gelder, T., & Koch, B. C. P.
Magazine: Therapeutic Drug Monitoring, 2017
Link: https://doi.org/10.1097/ftd.0000000000000411

Verslagen


Eindverslag

De SPACe studie is een multi-center studie naar de veiligheid en effectiviteit van antipsychotica bij kinderen met autisme en gedragsproblemen. Door het meten van bloedspiegels van de medicijnen aripiprazol risperidon en pipamperon, het meten van effect, bijwerkingen en het vastleggen van gegevens zoals laboratimwaardes, dosering, en andere medicijnen zijn relaties gelegd tussen de spiegel en het effect van het geneesmiddel en welke factoren er nog meer van invloed zijn. De SPACe studie is uitgevoerd in een aantal GGZ instellingen in Nederland. Dit heeft een aantal producten en bevindingen opgeleverd: Er is een analysemethode ontwikkeld waarmee de concentratie van het medicijn in het bloed kan worden bepaald met een kleine vingerprik, zodat we kinderen zo weinig mogelijk belasten. (DAPPER),hiervan zijn 2 publicaties verschenen en de resultaten zijn op diverse congressen gepresenteerd. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar het gebruik van antipsychotica in kinderen. En er is een onderzoek gedaan naar de risicofactoren voor het ontstaan van metabole stoornissen bij kinderen met autisme [risk study]. Ook is gekeken naar de mate van pijn bij het afnemen van de vingerprikken bij kinderen Er is een farmacokinetiek model gemaakt van pipamperon waarbij bloedspiegels van pipamperon zijn gecorreleerd aan dosering en werking van dit geneesmiddel. Voor risperidon hebben we in dat onderzoek een grenswaarde kunnen bepalen voor het gehalte in het bloed. Kinderen met concentraties boven deze grenswaarde hadden bijna 5,5 keer zoveel kans op flinke gewichtstoename na 6 maanden. Voor aripiprazol Voor aripiprazol is een relatie met het gewicht en het albumine van het kind wat betreft de concentratie van de aripiprazol. Hogere spiegels leiden tot meer respons, relatie met bijwerking gewicht minder evident dan bij risperidon. Ook is er een systematic review uitgevoerd naar de toegevoegde waarde van het meten van bloedspiegels bij kinderen met psychofarmaca [artikel gesubmit]. We hebben dankzij een grote inzet van alle onderzoekers onze inclusie gehaald, op tijd. Er zijn nu 6 gepubliceerde artikelen, 2 in revisie bij een tijdschrift, 2 under review bij een tijdschrift en 2 moeten nog worden gesubmit. We hebben diverse presentaties gegeven, nationaal en internationaal >10. Er is op de NVVP congres in 2018 een workshop door ons georganiseerd en dit zal weer worden gedaan in 2020. Ook zijn er diverse presentaties gegeven bij psyfar, klinische farmacologie nascholingen over onze studie en het onderwerp.

Kenmerken

Projectnummer:
836041011
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2016
2020
Gerelateerde programma's:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. B.C.P. Koch
Verantwoordelijke organisatie:
Erasmus MC