doorontwikkeling van het goede voorbeeld 'Proactieve palliatieve Zorgplanning' naar 'Proactieve Pallatieve zorgplanning 2020'
Projectomschrijving
Voor patiënten in de palliatieve fase blijkt palliatieve zorg een positief effect te hebben op de kwaliteit van leven. Toch vindt palliatieve zorg tot nu toe vaak pas heel laat in het ziektetraject plaats, terwijl een tijdige start de patiënt en naaste de kans geeft om na te denken over wat ze belangrijk vinden en waar de behoeften liggen op gebied van zorg en ondersteuning. Hier kunnen zorgverleners dan rekening mee houden in de zorgplanning. Daarom trainden we in dit project zorgprofessionals in het tijdig op het netvlies krijgen van patiënten die baat kunnen hebben bij palliatieve zorg, het altijd alert zijn op behoeften van de patiënt, en dit proactief te integreren in de zorgplanning.
Onderzoek
Voor het ontwikkelen van de producten is veel onderzoek gedaan onder huisartsen, verpleegkundigen, geestelijk verzorgers, patiënten en naasten. We ontwikkelden een training waarin zorgprofessionals oefenen met trainingsacteurs. Ook werkten we aan een product om patiënten er bewust van te maken dat zij tijdens een consult aandacht kunnen vragen voor hun wensen en behoeften. De producten zijn voorgelegd aan eindgebruikers en waar nodig tussentijds aangepast. De werkzaamheden zijn vervolgens getoetst in de praktijk door onder andere focusgroepen en bijeenkomsten met patiëntvertegenwoordigers.
Resultaten
In dit project ontwikkelden we de volgende producten:
- hulpmiddel voor zorgprofessionals om aandacht te besteden aan behoeften van de patiënt op zowel lichamelijk, sociaal, psychologisch en spiritueel gebied
- vragenlijst voor patiënten om het consult voor te bereiden
- training waarin zorgverleners leren om beter naar de patiënt te luisteren en daar ook wat mee te doen
- e-learning om patiënten er bewust van te maken dat zij hun wensen en behoeften mogen delen met hun zorgverlener en dat dat voordelen heeft
Impact
Er is onderzocht en aangetoond dat wanneer zowel patiënten als zorgverleners de resultaten en tools van dit project gebruiken, patiënten zich tijdens consulten beter gehoord voelen, en zorgverleners datgene wat voor patiënten van belang is meenemen in de behandeling.
Training en hulpmiddelen
In dit interview vertellen projectleider Yvonne Engels en verpleegkundig consulent palliatieve zorg Jolande IJsseldijk wat de meerwaarde is van de ontwikkelde training en hulpmiddelen. 'Oefenen in de training maakte mij bewust hoe ik zingeving ter sprake breng en gaf handvatten dit te verbeteren,' aldus Jolande.

Producten
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels, dr. Anne Wichmann, Jacqueline van Meurs, Jeroen de Blij
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels, dr. Anne Wichmann, Jeroen de Blij
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels, dr. Anne Wichmann, Jacqueline van Meurs
Auteur: Yvonne Engels, Anne Wichmann en Jacqueline van Meurs
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels, dr. Anne Wichmann, Jacqueline van Meurs, Jeroen de Blij
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels, dr. Yvonne Engels
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels, dr. Anne Wichmann
Auteur: ZinPlus, afdeling Anesthesiologie, Pijn en Palliatieve Geneeskunde van het Radboudumc en Bureau MORBidee.
Auteur: ZinPlus, afdeling Anesthesiologie, Pijn en Palliatieve Geneeskunde van het Radboudumc en Bureau MORBidee.
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels, dr. Anne Wichmann, Jacqueline van Meurs
Auteur: Wichmann, Engels
Auteur: Prof. dr. Yvonne Engels
Auteur: Adan, I; Bos, MMJ; Schaik, BWM; Engels, Y; Lavrijsen, J.
Auteur: Wichmann, Engels
Auteur: Ermers et al.
Auteur: Arends et al.
Auteur: Weijers, F., Veldhoven, C., Verhagen, C., Vissers, K., Engels, Y.
Magazine: BMC palliative care
Auteur: Noppe, Dionne, Veen, Hans in ‘t, Mooren, Kris
Magazine: Chronic Respiratory Disease
Auteur: Klok, Lisette, Engels, Yvonne, Veldhoven, Carel, Rotar Pavlic, Danica
Magazine: Slovenian Journal of Public Health
Auteur: Veldhoven, C. M. M., Nutma, N., De Graaf, W., Schers, H., Verhagen, C. A. H. H. V. M., Vissers, K. C. P., Engels, Y.
Magazine: BMC palliative care
Verslagen
Samenvatting van de aanvraag
Proactieve palliatieve zorg kan de kwaliteit van leven van de palliatieve patiënt verbeteren, sombere stemming verminderen, zinloze interventies n ziekenhuisopnames voorkomen, en de patiënt helpen te overlijden op de plaats van voorkeur.[1-4] Door tijdige identificatie van palliatieve zorgbehoeften en proactieve zorgplanning zijn patiënt en naaste goed geïnformeerd en beter in staat partner te zijn in het ondersteuningsproces met de arts en verpleegkundige (verder steeds zorgverlener genoemd).[5] De patiënt, in samenspraak met zijn naasten, heeft de gelegenheid om na te gaan wat voor hem of haar belangrijke wensen en doelen zijn. Anderzijds kan ook de zorgverlener op een rustig moment nagaan wat er op het fysieke, sociale, psychische en zingevingsdomein speelt en welke toekomstscenario’s te verwachten zijn. Zo nodig kan de zorgverlener om advies vragen waar eigen kennis ontbreekt. Dit ondersteunt de patiënt als partner doordat er gezamenlijk een zorgplan wordt opgesteld , welk steeds bijgesteld kan worden. Dit is echter nog geen dagelijkse praktijk in Nederland. Het goede voorbeeld 'Proactieve palliatieve zorgplanning' omvat hulpmiddelen voor de zorgverlener om tijdig palliatieve zorgbehoeften van patiënten te herkennen, een kwadrant om gestructureerd een persoonlijk, toekomstgericht zorgplan op te stellen met de patiënt, en een training voor professionals om dit te leren toepassen. Echter, dit goede voorbeeld was oorspronkelijk ontwikkeld voor huisartsen. Ook andere artsen en verpleegkundigen in de 1ste lijn, alsmede artsen en verpleegkundigen in de 2de lijn kunnen ondersteuning gebruiken om proactieve palliatieve zorg toe te passen. In dit project willen we het goede voorbeeld doorontwikkelen: 1. Voor élke patiënt in de palliatieve fase (ook met een andere ziekte dan kanker, COPD of hartfalen) is het van belang dat identificatie en tijdige proactieve zorgplanning zowel in 1ste als 2de lijn plaatsvindt. Dit betekent dat: a. artsen én verpleegkundigen in 1ste en 2de lijn vertrouwd gemaakt moeten worden met tijdige identificatie en proactieve zorgplanning. b. het goede voorbeeld toepasbaar gemaakt moet worden voor andere aandoeningen dan kanker, COPD en hartfalen. 2. Het eerste hulpmiddel, om palliatieve patiënten tijdig te identificeren, moet verder ontwikkeld worden en eenvoudiger toepasbaar gemaakt worden, voor zowel de 1ste als 2de lijn en voor meerdere aandoeningen. 3. Het tweede hulpmiddel, de standaard voor het opstellen van een proactief zorgplan dient doorontwikkeld te worden. We willen hier bovendien een patiëntenversie aan koppelen zodat de patiënt in de gelegenheid wordt gesteld om het gesprek over het toekomstig zorgplan voor te bereiden. 4. Communicatietraining hebben we inmiddels herhaaldelijk toegepast in diverse settings. Daarnaast bleek communicatie tussen 1ste en 2de lijn, en communicatie over zingevingsaspecten expliciete aandacht nodig te hebben. Al deze aspecten dienen geïntegreerd te worden in het goede voorbeeld en geëvalueerd. De meerwaarde van het doorontwikkelde goede voorbeeld zal zijn dat patiënten met hun naasten: - vaker en eerder geïdentificeerd worden als palliatieve patiënt, ook bij niet-oncologische chronische aandoeningen en zowel in 1ste als 2de lijn - een gestructureerd individueel zorgplan aangeboden krijgen dat meerdere zorgdimensies omvat, inclusief zingeving, en rekening houdt met toekomstige problemen en behoeften - een online training kunnen volgen om hun rol in proactieve zorgplanning te versterken - partner kunnen zijn in de proactieve palliatieve zorgplanning - een hogere kwaliteit van leven kunnen ervaren dat zorgverleners: - een generiek, eenvoudig toe te passen hulpmiddel hebben om palliatieve patiënten tijdig te identificeren - een standaard (gestructureerd, multidimensioneel, individueel, toekomstgericht) kunnen gebruiken voor proactieve zorgplanning - een training kunnen volgen waarbij zowel identificatie, zorgplanning als communicatie hierover met patiënt en naaste aangeboden worden - beter in staat zijn anticiperende palliatieve zorg bij patiënt en naaste te introduceren en gezamenlijk een zorgplan op te stellen - impliciete of expliciete zingevingsvragen van patiënten en naasten beter signaleren en verkennen - een hogere werktevredenheid krijgen.