ON2 Oog voor Naasten en Nabestaanden: voor- en nazorg voor naasten rondom het ziekzijn en sterven van hun dierbare, met aandacht voor individuele behoeften, gezondheidsvaardigheden en cultuursensitieve communicatie - NPZ Zuid-Holland Noord
Naasten spelen een sleutelrol in het bieden van ondersteuning aan hun dierbaren in de palliatieve fase. Zij pakken deze rol veelal vanzelfsprekend en verliezen hierbij eigen behoeften vaak uit het oog. Naasten zijn hiermee ook medezorgvrager met eigen zorgbehoeften. Na overlijden kan voor nabestaanden het wegvallen van aandacht van zorgverleners de gevoelens van verlies en eenzaamheid versterken. Aandacht na overlijden van júist de zorgverleners is ondersteunend in het rouwproces.
Doel
We willen bereiken dat zorgverleners van de deelnemende organisaties oog hebben voor de naasten van alle patiënten/bewoners die in de palliatieve fase zijn. Zij geven deze naasten voorzorg, en na overlijden nazorg aan nabestaanden, zoals geformuleerd in hun maatwerkplan van aanpak waarin onderdelen van de voorzorg en nazorg zijn beschreven. Zij hebben het geven van structurele aandacht voor naasten en nabestaanden opgenomen in de werkprocessen van de organisatie.
Aanpak/werkwijze
De Oog voor Naasten en Nabestaanden (ON2) methodiek motiveert en ondersteunt zorgverleners om oog te hebben voor de behoeften van de naasten van alle patiënten met een levensverkortende aandoening of kwetsbaarheid. 5 organisaties uit de regio Zuid-Holland Noord namen deel aan het onderzoek. Alle 5 organisaties hadden hetzelfde implementatieproject: het aanwijzen van een projectambassadeur en manager, kick-off, uitvoeren naastenjourney, opstellen maatwerkplan (plan doorvoeren verbeteringen), uitvoeren acties maatwerkplan (met elke 3 maanden een evaluatie) en een eindevaluatie. We delen de lessen van deze 5 organisaties binnen het Netwerk Palliatieve zorg Zuid-Holland Noord.
Samenwerkingspartners
In het Netwerk Palliatieve zorg Zuid-Holland Noord participeerden 5 organisaties in het project, te weten: Hospicegroep Alphen-Nieuwkoop, Hospice Duin- en Bollenstreek, Hospice Xenia, Hospice Issoria en Marente (thuiszorg). De onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum ondersteunden deze organisaties.
Resultaten
Deelnemende organisaties geven aan dat zij meer oog hebben voor naasten en nabestaanden. Zij voerden verschillende acties uit om de voorzorg en nazorg voor naasten te verbeteren. Deze verbeteringen zijn zo veel mogelijk opgenomen in het beleid en de procedures van de deelnemende organisaties. Voorbeelden van verbeteracties zijn: het organiseren van scholingen voor zorgverleners en hospices, het maken van een sociale kaart voor naasten, het opnemen in de werkwijze dat zorgverleners naasten 3 weken na overlijden bellen om nazorg te leveren en het organiseren van herinneringsavonden voor naasten.
Organisaties ontwikkelden zelf materialen die hen hielpen om de zorg voor naasten en nabestaanden te verbeteren (gaat dan vooral om documenten/checklisten). Daarnaast gebruiken we hun feedback voor de verbeterde versie van de Oog voor Naasten-toolkit; een interactieve website die organisaties aan de hand neemt bij het doorlopen van het project en de verschillende stappen.
We deelden de lessen van de deelnemende organisaties in de nieuwsbrief, het netwerkoverleg en de klankbordgroep van het Netwerk Palliatieve zorg, zodat ook niet-deelnemende organisaties meer te weten konden komen over het belang van het hebben van oog voor naasten en nabestaanden. Verder organiseren we op consortiumniveau een inspiratiebijeenkomst om organisaties enthousiast te maken om met dit onderwerp aan de slag te gaan.
ZonMw en Oog voor naasten
Met ons programma Palliantie zetten we ons in voor een goede kwaliteit van leven voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn. Naast aandacht voor het ondersteunen van de patiënt, hebben we oog voor de positie van de mantelzorger en naaste. Wij zetten in op samenwerking tussen mantelzorger en zorgverlener bij de zorg voor een patiënt. En op onderzoek naar ondersteuning van overbelasting, morele dilemma’s en rouw.