Oog hebben voor naasten; ontwikkeling en implementatie van een handreiking ‘Voor- en nazorg rondom het sterven van een dierbare'

Zorg en aandacht die specifiek gericht zijn op naasten in de periode van maanden rondom het sterven van een dierbare ondersteunt hen in het omgaan met de verdrietige situatie en kan hen na het overlijden helpen bij een optimale rouwverwerking. Zowel bij een onverwacht als verwacht overlijden is gerichte aandacht wenselijk. Tot nu toe is de mate waarin deze voorzorg en nazorg aan naasten gegeven wordt grotendeels afhankelijk van de alertheid, kennis en interesse van de betrokken individuele zorgverleners en daardoor heel wisselend. De meeste aandacht van zorgverleners is tijdens het ziekteproces gericht op medische inhoudelijke onderwerpen en gaat uit naar de patiënt. Er is minder aandacht voor psychosociale of existentiële problematiek van de patiënt en al helemaal geringe aandacht gericht op de naaste. Ook na het overlijden is er beperkte aandacht voor naasten en er is onvoldoende zicht op hoe het de naaste vergaat. Uit recent Nederlands onderzoek blijkt dan ook dat naasten de betrokkenheid van zorgverleners als onvoldoende en ontoereikend ervaren. Daarnaast is het onduidelijk waar bij naasten rondom het sterven van een dierbare de grootste noden liggen, hoe deze per naaste verschillen, en hoe zorgverleners aan deze persoonlijke behoeften tegemoet kunnen komen. In dit project wordt in navolging van de KNMG handreiking ‘Tijdig spreken over het levenseinde’ een handreiking ‘Voorzorg en nazorg voor naasten rondom het sterven van een dierbare’ ontwikkeld, geëvalueerd en geïmplementeerd. De totstandkoming van de handreiking is in samenwerking met individuele naasten en zorgverleners en met relevante landelijke organisaties zoals bijv. de Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV), het Landelijk Steunpunt Verlies (LSV) en de Nederlandse Vereniging Geestelijke Verzorging (NVGV). Onderzocht wordt welke overkoepelende thema’s er bij naasten spelen, welke specifieke noden er zijn, zowel voor als na het sterven, en hoe dit concreet te vertalen is naar een bruikbare en relevante handreiking. Afhankelijk van de snelheid van het ziekteproces is deze handreiking te gebruiken in de maanden rondom het sterven. De handreiking is bedoelt om de bewustwording bij de generalistische zorgverleners te vergroten en zorgorganisaties te stimuleren te erkennen dat het normaal is om bij het verlenen van zorg ook gerichte aandacht te geven aan naasten rondom het overlijden van hun dierbare. In de handreiking komen bijv. handvatten voor zorgverleners hoe gerichte aandacht voor naasten praktisch uitgevoerd kan worden, welke thematiek er bij naasten speelt en hoe zij zorg voor naasten een onderdeel kunnen maken van reguliere zorgprocessen binnen de eigen organisatie. Tegelijkertijd wordt in navolging van de KNMG patiëntenbrochure ‘Spreek op tijd over uw levenseinde’ ook voor naasten zelf een brochure ‘Zorg voor u rondom het sterven van uw dierbare’ ontwikkeld die tot doel heeft naasten bewust te maken van het belang van passende voorzorg en nazorg. De brochure wijst naasten op noden die eventueel op hen van toepassing zouden kunnen zijn en helpt hen vervolgens passende zorg te vinden. Met de suggesties en onderwerpen over voorzorg en nazorg die in de brochure beschreven staan kunnen naasten beter toegerust het gesprek met mensen om hen heen aangaan, bijv. met de betrokken zorgverleners. Hoewel we gedurende de looptijd van het project in de setting van betrokken ziekenhuizen en verpleeghuizen de handreiking ontwikkelen, evalueren en implementeren, zetten we vanaf de start van het project ook in op uiteindelijke brede bekendheid en gebruik van de handreiking en brochure, bijv. via implementatie in scholing, richtlijnen en websites in zowel 1e als 2e lijn en via toevoeging aan relevante websites die door naasten worden gebruikt. Hiertoe zijn nu al overige belangrijke partners betrokken zoals IKNL en FMS.