Een betekenisvol leven: een actieonderzoek naar het implementeren van een hulpmiddel voor het verbeteren van knelpunten rond zingeving aan het levenseinde

Zingeving gaat over de redenen waarom we zin hebben om de volgende ochtend weer op te staan. Het is de kern van kwaliteit van leven en daarmee van zeer groot belang voor de laatste fase van het leven. In de langdurige zorg voor mensen in de laatste levensfase—verpleeghuizen en hospices—is er vaak onvoldoende aandacht voor zingeving. Zorgverleners vinden het moeilijk zingevingsgesprekken aan te gaan met bewoners, terwijl bewoners er grote behoefte aan hebben.

Doel

Het doel van dit project is het verbeteren van aandacht voor zingevingsvragen in de langdurige zorg voor mensen in de laatste levensfase.

Aanpak/werkwijze

3 hogescholen (Avans, Fontys en InHolland) deden praktijkgericht onderzoek in zorgorganisaties in Amstelveen (Zonnehuisgroep Amstelland), Roosendaal (Groenhuysen) en ’s-Hertogenbosch (Van Neynsel) om samen praktijkonderzoek te doen naar betere zingevingszorg. De hogescholen ontwikkelden een training gebaseerd op de Patient Dignity Question (PDQ): ‘wat moet ik van u weten, als persoon, om u goede zorg te geven?’ Zo ontwikkelden zij vaardigheden om zingevingsvragen van bewoners te herkennen en te bespreken. Met participatief actieonderzoek pasten verzorgenden, geestelijk verzorgenden en onderzoekers samen de PDQ-gesprekken toe bij bewoners van 3 verpleeghuisafdelingen en een hospice. Gezamenlijk werden de gesprekken geëvalueerd en de training bijgesteld.

Samenwerkingspartners

In dit project werkten de 3 hogescholen samen in het verbeteren van vaardigheden in zingevingsgesprekken in 3 zorgorganisaties. Binnen de organisaties werkten de hogeschoolonderzoekers en zorgmedewerkers nauw samen in training, toepassing van zingevingsgesprekken en evaluaties. De voortgang werd besproken met het management van de zorgorganisaties samen met 3 regionale netwerken palliatieve zorg. De netwerken verzorgden ook introductie van de nieuwe werkwijze in andere zorgorganisaties in hun regio’s. Bij het ontwerp en de start werd het project geadviseerd door de Patiënten Advies Raad van het Erasmus MC. Ook werkten de hogescholen samen met het regionaal opleidingscentrum (ROC) Tilburg, die gedurende het project adviseerde.

Resultaten

Zorgverleners voelden zich na de training beter in staat om zingevingsthema’s bij bewoners te herkennen en op te volgen met zingevingsgesprekken. De zorgverleners ervaarden hierdoor beter contact met voor bewoners betekenisvolle thema’s en verkregen nieuwe informatie die ze gebruiken om bij te dragen aan een goed leven van hun cliënt. Zorgverleners ervaren zo ook meer voldoening in hun werk. Sommige verzorgenden hadden moeite met de training, omdat hun eigen zingevingsvragen werden besproken. Meer seniore verzorgenden bleken goed in staat om hiermee om te gaan. Ook bleek het moeilijk voor de zorgorganisaties om training en gesprekken in de zorg te plannen.

Producten

Het projectteam van Betekenisvol Leven hield een webinar waarin de bevindingen en de werkwijze van het project zijn overgedragen aan andere zorgorganisaties. 2 geestelijk verzorgenden die betrokken waren bij het project hielden het webinar. Belangstellenden kunnen het webinar terugkijken. Bij het webinar hoort een met zorgverleners opgesteld ‘praktijkschrift’, waarin de belangrijkste onderdelen uit het webinar zijn terug te lezen. Ook zijn er verschillende artikelen verschenen over Betekenisvol Leven in vakbladen.

De producten (webinar en praktijkschrift) en bevindingen van het project delen we verder binnen netwerken en brancheorganisaties. Ook verschijnt er nog een artikel met de bevindingen.

Deelnemende netwerken

• Netwerk Palliatieve Zorg Amstelland en Meerlanden
• Netwerk Palliatieve Zorg 's Hertogenbosch en Bommelerwaard
• Netwerk Palliatieve Zorg Roosendaal-Bergen op Zoom-Tholen