Mobiele menu

Moreel Beraad op de IC: voortdurend leren en verbeteren

Projectomschrijving

Op de intensive care (IC)-afdeling zorgen IC-verpleegkundigen en intensivisten dagelijks voor patiënten met een levensbedreigende aandoening. Er spelen op de IC veel morele problemen, zoals de vraag wanneer je moet stoppen met een behandeling, hoe je omgaat met patiënten- en naastenleed en problemen rondom werkdruk.

Doel

In dit project onderzochten we of moreel beraad, een gezamenlijk gesprek over morele problemen, IC-medewerkers helpt om te gaan met morele stress, te leren van morele problemen en burn-out helpt te voorkomen.

Resultaten

Moreel beraad bleek morele stress te verlagen en te zorgen voor een positief gevoel over de werkcultuur, maar dit zorgde nog niet voor minder burn-out. Daarnaast bleek dat IC-medewerkers tijdens moreel beraad vaak morele vragen beantwoorden door te verwijzen naar casussen waarin zij eerder voor soortgelijke morele vragen hebben gestaan. In de gezamenlijke bespreking van de verschillen en gelijkenissen tussen casussen huist een groot leerpotentieel.

Aanbevelingen

We bevelen Nederlandse IC’s aan om IC-medewerkers ruimte te bieden om moreel beraad of morele gesprekken te organiseren over door hen zelf ingebrachte casuïstiek. Moreel beraad leidt namelijk tot minder morele stress en een betere organisatiecultuur en deze factoren dragen mogelijk op de lange termijn bij aan het welzijn van IC-medewerkers.

Hierbij is het van belang om IC-medewerkers bewust te maken van

  1. de morele geladenheid van hun vak
  2. de manier waarop zorgverleners redeneren tijdens moreel beraad

Morele problemen en de manier waarop deze ontstaan worden niet altijd meteen herkend. We bevelen aan om regelmatig morele problemen te bespreken, zodat IC-medewerkers patronen gaan herkennen in de wijze waarop die problemen ontstaan en kunnen worden geadresseerd. We bevelen daarnaast aan om ethiekondersteuners te trainen in het herkennen en juist toepassen van casusvergelijkingen. Vergelijkingen tussen casussen passen bij de praktijk van de kliniek en zijn krachtige retorische elementen tijdens moreel beraad en kunnen het gesprek sterk beïnvloeden; zowel positief als negatief. Het is van groot belang voor de uiteindelijke zorg voor patiënten en behandelbesluiten, dat casusvergelijkingen hout snijden en voldoende genuanceerd zijn.

Interview

Hoe help je zorgverleners om te gaan met morele stress en het maken van de juiste keuzes? Internist-intensivist Astrid Hoedemaekers, ethicus en projectleider Jelle van Gurp en senior onderzoeker Marieke Zegers lichten de eerste resultaten toe.

> Lees het interview

Producten

Titel: Associatie tussen morele stress, persoonlijke risicofactoren en burn-out bij IC-professionals
Auteur: Niek Kok, Jelle van Gurp, Malaika Fuchs, Hans van der Hoeven, Astrid Hoedemaekers, Marieke Zegers
Titel: Workshop jaarcongres NEON 4 juni 2021. Morisprudentie: hoe organisaties leren van moreel beraad
Auteur: Jelle van Gurp, Niek Kok
Titel: Hoe gaat het met het IC-personeel?
Auteur: Niek Kok, Astrid Hoedemaekers, Malaika Fuchs, Hans van der Hoeven, Jelle van Gurp, Marieke Zegers
Titel: Moreel beraad op de IC.
Auteur: Niek Kok
Titel: IC: welbevinden, morele stress en cultuur
Auteur: Niek Kok, Jelle van Gurp, Astrid Hoedeamaekers, Hans van der Hoeven, Marieke Zegers
Titel: Moral distress and burnout among ICU professionals during the COVID-19 pandemic
Auteur: Niek Kok, Jelle van Gurp, Steven Teerenstra, Hans van der Hoeven, Malaika Fuchs, Cornelia Hoedemaekers, Marieke Zegers
Titel: Recognizing and supporting morally injured ICU professionals during the COVID-19 pandemic
Auteur: Niek Kok, Astrid Hoedemaekers, Hans van der Hoeven, Marieke Zegers and Jelle van Gurp
Link: https://doi.org/10.1007/s00134-020-06121-3 LETTER
Titel: Culture, normativity and morisprudence
Auteur: Niek Kok, Marieke Zegers, Cornelia Hoedemaekers, Jelle van Gurp
Magazine: Journal of Medical Ethics
Titel: Complex Interplay between Moral Distress and Other Risk Factors of burnout in ICU professionals
Auteur: Niek Kok, Jelle van Gurp, Hans van der Hoeven, Malaika Fuchs, Cornelia Hoedemaekers, Marieke Zegers
Magazine: BMJ Qual Saf
Titel: Coronavirus Disease 2019 Immediately Increases Burnout Symptoms in ICU Professionals
Auteur: Niek Kok, Jelle van Gurp, Steven Teerenstra, Hans van der Hoeven, Malaika Fuchs, Cornelia Hoedemaekers, Marieke Zegers
Magazine: Critical Care Medicine
Titel: Development of Moral Injury in ICU Professionals During the COVID-19 Pandemic
Auteur: Niek Kok, Marieke Zegers, Malaika Fuchs, Hans van der Hoeven, Cornelia Hoedemaekers, Jelle van Gurp
Magazine: Critical Care Medicine
Titel: Morisprudence
Auteur: Niek Kok, Marieke Zegers, Hans van der Hoeven, Cornelia Hoedemaekers, Jelle van Gurp
Magazine: Journal of Medical Ethics

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Op de intensive care (IC)-afdeling zorgen IC-verpleegkundigen en intensivisten dagelijks voor patiënten met een levensbedreigende aandoening. IC-zorg is zeer complexe zorg, waarbij ‘moet alles wat (technisch) kan’-dilemma’s, emotionele druk als gevolg van patiënten- en naastenleed en morele problemen rond personeelskrapte en daaropvolgende hoge werkdruk een grote rol spelen. De IC kent, niet toevallig, een hogere burn-out prevalentie dan andere ziekenhuisafdelingen. Dit participatief actieonderzoek onderzoekt of en hoe moreel beraad IC-zorgverleners helpt met dialogisch leren van bovengenoemde complexe en moreel geladen casussen, en zorgt voor reflectie op en verbetering van professioneel handelen en een professionele houding, verbeterde samenwerking tussen zorgverleners onderling, verhoogd welzijn van zorgverleners en kwaliteit van zorg. Kortom, is moreel beraad een goede aanjager van en reflectie-instrument binnen de kwaliteitsverbetercyclus zoals de literatuur suggereert? Dit project stelt, conform de kwaliteitsstandaard Organisatie IC, de complexiteit van zorg, interprofessionele communicatie en samenwerking, persoonlijk welzijn van zorgverleners en hoge “kwaliteit van zorg op de juiste plek” centraal. De onderzoekers zorgen, in overleg met de praktijk, voor een betrouwbare en geldige evaluatie. Dit actieonderzoek heeft een cyclisch karakter: de diagnose van het probleem - werkdruk, morele stress, burn-out, en uitval op de IC met slechtere kwaliteit van zorg tot gevolg - is geformuleerd in een samenwerking tussen zorgverleners op de IC, onderzoekers, ervaringsdeskundigen (FCIC; bij monde van voorzitter dr. Lilian Vloet) en ethici. Binnen deze samenwerking is besloten in te zetten op moreel beraad als methodiek voor continu leren en verbeteren om competente zorgverleners op te leiden die om kunnen gaan met (morele) stress in een hoogcomplexe IC-omgeving en samen kwaliteit van zorg kunnen verbeteren. De specifieke invulling van de moreelberaadpraktijk wordt bepaald door deelnemers en ethici. Uit (de evaluatie van) moreel beraad vloeien feedbackmechanismen voor de praktijk voort. De kwaliteitsstandaard is de leidraad voor dit project: multidisciplinair moreel beraad richt zich, onder andere, op de verbetering van interdisciplinaire communicatie waardoor kwaliteit van zorg verbetert. Door morele stress en burn-out te reduceren kan een goed opgeleide zorgverlenerformatie beter in stand worden gehouden. De samenwerking tussen Radboudumc en CWZ Nijmegen benadrukt de kracht van regionale samenwerking, die verder versterkt zal worden door het tussentijds delen van kennis en ervaring aan de overige regioziekenhuizen. Met actieonderzoek wordt inzichtelijk gemaakt a) hoe IC-zorgverleners, (ex)IC-patiënten en hun naasten (ervaringsdeskundigen) en ethici moreel beraad willen inzetten als leermethode (per unit, unit-overstijgend, regionaal), b) wat er in moreel beraden gebeurt en hoe participanten moreel beraad ervaren, c) of en hoe moreel beraad bijdraagt professionele houding en/of professioneel handelen, d) of en hoe moreel beraad bijdraagt aan samenwerking en het actief verbeteren van kwaliteit van zorg, d) of en hoe er een afname is van morele stress en burn-out en e) meer overkoepelend, of en hoe moreel beraad een cumulatief leerrendement weet te realiseren. Het uit te voeren onderzoek kent vier werkpakketten: 1) initiële vormgeving en patiëntenperspectief, 2) leren en verbeteren, 3) impact van moreel beraad en 4) kennisoverdracht.

Kenmerken

Projectnummer:
516012513
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2019
2023
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
dr. J.L.P. van Gurp
Verantwoordelijke organisatie:
Radboud Universitair Medisch Centrum
Afbeelding

Leren en verbeteren

Nieuwe kennis en innovaties onderdeel maken van de dagelijkse praktijk kan alleen als zorgprofessionals en zorgorganisaties duurzaam en systematisch leren en verbeteren. Daarom financieren we 13 projecten waarin projectteams werken aan methodiekontwikkeling en onderzoek. Dit project is daar één van. Bekijk de andere projecten.